Παναγιώτης Σ. Βασιλάκης: Προσομοίωση & Ναυτική εκπαίδευση

 Η προσομοίωση ως εργαλείο στην εκπαίδευση έχει καθιερωθεί από τις αρχές τις δεκαετίας του ΄70 έχοντας επιτυχή εφαρμογή κυρίως όσων αφορά εκπαίδευση πιλότων αεροσκαφών. Με την σύμβαση STCW 95 η προσομοίωση έχει καθιερωθεί στην ναυτική εκπαίδευση και πλέων θεωρείται ως ένα αναγκαίο κομμάτι της εκπαίδευσης των πληρωμάτων πρίν αυτά αποκτήσουν καθοριστικές θέσεις στην δυναμική σύνθεση πληρωμάτων των πλοίων. Τι επιδιώκουμε όμως να επιτύχουμε μέσω της προσομοίωσης? Ποιος  ο ρόλος της στην εκπαίδευση των ναυτικών  και πώς μπορεί αυτή να επηρεάσει τελικώς την αποτελεσματικότητα των ατόμων; Αυτά και μερικά αλλά είναι λίγα από τα κρίσιμα ερωτήματα τα οποία θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε.  Προκειμένου να προσδιορίσουμε τα επιθυμητά αποτελέσματα της προσομοίωσης θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι η αρχή λειτουργίας της προσομοίωσης βασίζεται στην Εικονική πραγματικότητα.
          Η Εικονική Πραγματικότητα, αποτελεί έναν ορό που έχει γίνει (σχετικά) πρόσφατα γνωστός αλλά και από τους πλέον διαδεδομένους στο χώρο των υπολογιστών, ο όποιος μεταφέρει το χρηστή ή τους χρηστές σε ένα συνθετικό, τεχνητό , εικονικό και φτιαγμένο από υπολογιστή περιβάλλον.
Η κύρια προσπάθεια του συστήματος είναι η διεπαφή που εστιάζεται στη σύνδεση / εμβάθυνση των χρηστών, στη δημιουργία μιας αίσθησης σύνδεσης με τα δεδομένα και τελικά στην αίσθηση του ότι οι χρηστές δε βρίσκονται στη διάρκεια της επίσκεψης τους στο Πραγματικό Περιβάλλον αλλά στο Εικονικό . Αναλυτικότερα , επιδιώκεται η βύθιση ενός ή περισσοτέρων ατόμων σε ένα εικονικό περιβάλλον , με το στόχο την αίσθηση ότι είναι σε έναν τόπο, χρόνο , ή μια κατάσταση διαφορετική από την πραγματική θέση ή/ και το χρόνο τους στον πραγματικό κόσμο. Από τον παραπάνω ορισμό είναι εύκολο λοιπών να καταλάβουμε ότι με την προσομοίωση αυτό που προσπαθούμε να επιτύχουμε είναι την «μεταφορά» των ατόμων σε πραγματικές συνθήκες εργασίες και στην δική μας περίπτωση σε συνθήκες πλοίου προκειμένου να αντιμετωπίσουν και να διαχειριστούν καταστάσεις κρίσεων. 
           Ποιος ο ρόλος της προσομοίωσης στην εκπαίδευση των ναυτικών  και πώς μπορεί αυτή να επηρεάσει τελικώς την αποτελεσματικότητα των ατόμων; Για να μπορέσει να δοθεί μια ολοκληρωμένη απάντηση στο συγκεκριμένο ερώτημα θα πρέπει να έχουμε μια εικόνα της Ναυτικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα του σήμερα. Το πρόγραμμα της Ναυτικής Εκπαίδευσης στην Ελλάδα είναι προσαρμοσμένο στην Ελληνόκτητη Εμπορική Ναυτιλία προσπαθώντας να  μεταφέρει τους σπουδαστές  στις διαφορετικές καταστάσεις, που καλούνται να αντιμετωπίσουν σε πραγματικές συνθήκες μέσα στα εμπορικά πλοία.
Οι Σχολές εμπορικού ναυτικού θα μπορούσαν κάλλιστα να καταταχθούν στις σχολές τεχνολογικών εφαρμογών λόγω του ύφους και του περιεχομένου των μαθημάτων διδασκαλίας. Παρόλα αυτά συναντάμε μια έντονη διαφοροποίηση ως προς την αποτελεσματικότητα αυτών των σχολών σε σχέση με τις υπόλοιπές του τεχνολογικού κλάδου. Η διαφοροποίηση εστιάζεται στην επαγγελματική κατάρτιση που λαμβάνουν οι σπουδαστές των ναυτικών σχολών λόγω των καθηκόντων που καλούνται να αναλάβουν αμέσως μετά την αποφοίτηση τους από τις σχολές. Οι τεχνολογικές αλλά και οι θεωρητικές γνώσεις που τους παρέχονται είναι  εφόδια τα οποία πρέπει να έχουν οι σπουδαστές  προκειμένου να αναπτύξουν :
* Το Λειτουργικό τους επίπεδο σχετικά με τις γνώσεις τους ως προς τον χειρισμό των συστημάτων του πλοίου
* Το Διοικητικό επίπεδο, σχετικά με τους ανώτερους τους αλλά και τα υπόλοιπα μέλη του πληρώματος.
Το σημείο εκείνο που διαφοροποιείται η ναυτική εκπαίδευση  είναι η εκμάθηση στην λήψη και διαχείριση αποφάσεων  σε περιπτώσεις κρίσεως καθώς και η αμεσότητα των αντιδράσεων των ατόμων σε καθημερινή βάση.
 Ας μην ξεχνάμε ότι το περιβάλλον εργασίας που καλούνται να ανταπεξέλθουν οι  σπουδαστές είναι συγκεκριμένο,  μέσα σε  καθορισμένα πλαίσια, με διαφοροποιήσεις μόνο ως προς την κατηγορία, και τις διαστάσεις του πλοίου.
Από τα συμφραζόμενα καταλαβαίνουμε ότι καθοριστικής σημασίας στην ναυτική εκπαίδευση είναι ο χρόνος της εργασιακής εμπειρίας σε συνδυασμό με τις θεωρητικές γνώσεις. Αυτό  μπορεί να εξηγήσει την αρχική παραδοχή ότι η ναυτική εκπαίδευση στηρίζεται στην δια βίου μάθηση.
Σε συνδυασμό με τα παραπάνω η προσομοίωση έρχεται να εστιάσει και να επικεντρώσει την προσοχή των ναυτικών σε αυτό που πλέων ονομάζεται διαχείριση κρίσεων. Έρχεται να προετοιμάσει να ενημερώσει και πιθανότατα να αποτρέψει, καταστάσεις και γεγονότα που μπορεί να στοιχήσουν σε ανθρώπινες ζωές αλλά και απώλειες εκατομμυρίων δολαρίων. 
          Η χρησιμότητα της προσομοίωσης, τα επίπεδα ανησυχίας των σπουδαστών αλλά και τελικώς σε ποιο στάδιο βρίσκεται η προσομοίωση στην Ελληνική Ναυτική Εκπαίδευση είναι μια έρευνα που έχει διεξαχθεί και τα αποτελέσματα της θα παρουσιασθούν  πολύ σύντομα.