Ιστορία.
Επέτειος: 100 Χρόνια από την Μικρασιατική Καταστροφή.
Καππαδοκία, η κοιτίδα της Ορθοδόξου Πίστεως.
Γράφει η Τασσώ Γαΐλα.
Καππαδοκία, τουρκικά Kapadokya·, η χώρα μυστήριο κάπου ανάμεσα στον Εύξεινο Πόντο τους ποταμούς Ευφράτη και Άλυ και το όρος Ταύρος.
Παφλαγονία, Λυκαονία, Γαλατία, Κιλικία, Συρία, Αρμενία οι χώρες που συνόρευαν μαζί της τα παλαιότερα χρόνια.
Μάζακα (Ευσέβεια για τους Βυζαντινούς), Καισάρεια (Kaiseri στα τούρκικα), Μελιτινή (σήμερα Μαλάτα), Τύανα, Χριστούπολη, Φάρασα, Κόμανα, Αμισός, Κερασούντα, Αμάσεια, Νίγδη, Σινασσός, Καρβάλι, Προκόπι μερικές από τις πόλεις της Καππαδοκίας.
Σας θυμίζουν κάτι τα ονόματα αυτά;
Μάλλον όχι. Κι όμως πρόκειται για τις πόλεις που έδωσαν το μεγαλύτερο μέρος των Αγίων της Ορθοδοξίας των πρώτων Χριστιανικών αιώνων, πόλεις που άνθισε ο Χριστιανισμός πολύ πρίν διαδοθεί στην παλιά Ελλάδα.
Ας την γνωρίσουμε.
Το έδαφος της Καππαδοκίας ανήκει σήμερα σε πέντε τουρκικές επαρχίες: Καισάρειας, Νίγδης, Κιρσεχίρ, Νεβσεχίρ και Ακσαράι. Φυσικά μετά την ανταλλαγή πληθυσμών το 1923 στην Καππαδοκία σταμάτησαν να χτυπούν οι καμπάνες των εκκλησιών της μετά από λειτουργία 20 αιώνων, οι δε Έλληνες κάτοικοι της <απουσιάζουν> από την Καππαδοκία μετά από συνεχή παρουσία 25 κι ίσως παραπάνω αιώνων.
Διαβάστε για τις πόλεις:
1. Τσεσμές
2. Κιρκιντζές
3. Φώκαια
4. Μπουρνόβας
5. Τρίγλια
6. Προύσσα
7. Άγκυρα
8. Σαφράμπολη
Καππαδοκία η χώρα που σύμφωνα με την μυθολογία μας ίδρυσε ο απόγονος του ημίθεου Ηρακλή, ο Καππαδόκας.
Τον 15ο αιώνα η Καππαδοκία κατακτήθηκε από τους Οθωμανούς Τούρκους και τότε είναι που οι Καππαδόκες είτε εξισλαμίζονται είτε μένουν Ορθόδοξοι Χριστιανοί και αρχίζουν να χρησιμοποιούν μία δικής τους εφεύρεσης γλώσσα τα Καραμανλίδικα.
Αυτό γιατί τους υποχρέωσαν οι Τούρκοι με ποινή θανάτου να σταματήσουν να μιλούν την Ελληνική-Καππαδοκιακή διάλεκτο και να μιλούν μόνο τουρκικά. Καραμανλίδικα είναι η τουρκική γλώσσα γραμμένη με ελληνικούς χαρακτήρες. Οι Kapadokyali Rumlar (Έλληνες Καππαδόκες) μετά την Μικρασιατική καταστροφή εγκαταστάθηκαν και στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Το μοιραίο 1923
Η Μικρασιατική Καταστροφή αποτελεί τη μεγαλύτερη τραγωδία του Ελληνισμού στην τρισχιλιετή ιστορία του και θα στοιχειώνει τις ψυχές των Ελλήνων για πάντα.
Ιδιαιτέρως, μάλιστα, των Μικρασιατών στην ευρυχωρία της Μ. Ασίας, από τον Πόντο, την Καππαδοκία, την μικρασιατική ενδοχώρα και τα δυτικά μικρασιατικά παράλια. Η καταστροφή της Σμύρνης, της Μ. Ασίας εν γένει, άλλαξε τον ρου της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Ας μη λησμονούμε ότι κοντά στα δύο εκατομμύρια Έλληνες εγκατέλειψαν τις πατρίδες τους, σε αυτές που άκμαζε ο Ελληνισμός πάνω από 3.000 χρόνια.
Στις 30 Ιανουαρίου 1923 συμφωνείται μια αφάνταστη και απάνθρωπη ταλαιπωρία πληθυσμιακής ανταλλαγής, ξεριζωμού, εξευτελισμού και ταπείνωσης για χιλιάδες ανθρώπους από τις δύο όχθες του Αιγαίου, ήταν η ημέρα που υπογράφηκε η Διεθνής σύμβαση και το σχετικό Διεθνές πρωτόκολλο για την ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας.
Η σύμβαση υπογράφηκε από τους Ελ. Βενιζέλο, Δ. Κακλαμάνο, Ισμέτ Πασά (Ινονού), Δρ. Ριζά Νουρ Βέη και Χασάν Βέη. Περιλάμβανε 19 άρθρα και ένα πρωτόκολλο, τα οποία ενσωματώθηκαν αργότερα στη συνθήκη της Λωζάννης, η οποία υπογράφηκε στις 23.7.1923.
Κι η αντίστροφη μέτρηση για τον Ελληνισμό της Μ. Ασίας αρχίζει…
<Πρέπει να αποτελειώσουμε τους Έλληνες όπως κάναμε και με τους Αρμένιους>: Ραφέτ Μπέι Τούρκος αξιωματούχος ο πλέον ενεργός στην γενοκτονία των Ελλήνων της Ανατολίας/ Νοέμβριος 1916. Και τα λόγια του έγιναν πράξη και βάση στοιχείων οι θάνατοι Ελλήνων Ιωνίας και Καππαδοκίας έφτασαν τις 397.000.
Τι έμεινε εκεί; Ο πολιτισμός των Ελλήνων αρχαίος και νεότερος, οι ψυχές των νεκρών, οι Άγιοι κι οι εκκλησίες τους…
<Αδέλφια να προσεύχεστε>, Βασίλειος ο Μέγας
Βασίλειος ο Μέγας. Από την Καισάρεια του Πόντου, της Καππαδοκίας. Άγιος Γρηγόριος Νύσσης, Αγία Μακρίνα, Άγιος Πέτρος και Όσιος Ναυκράτειος τα αδέλφια του.
Εκεί κάπου στον ποταμό Άλυ θα πνιγεί ο νεαρός καλόγερος Ναυκράτιος που ψάρευε στο ποτάμι για τους μοναχούς της Μονής του.
Εκεί κάπου στον Άλυ ποταμό η αδελφή του Μακρίνα ίδρυσε το πρώτο Γυναικείο Μοναστήρι.
Ο Αγιος Βασίλειος, που ανοίγει την Ορθόδοξη χρονιά με την εορτή του, δεν ήρθε… πρόσφυγας στην Ελλάδα, έμεινε στην Καισάρεια. Μόνο αυτός; Όχι.
Καππαδοκία: Η Εκκλησία του Σκότους ή Σκοτεινή Εκκλησία.
Στην Καππαδοκία, την αποκαλούμενη και <αγιοτόκο Καππαδοκία> με τις γνωστές αλλά και άγνωστες 21 λαξευτές σε βράχια εκκλησίες μεταφερόμαστε για να γνωρίσουμε την σχεδόν άγνωστη Εκκλησία του Σκότους ή Σκοτεινή Εκκλησία (Τουρκικά: karanlik kilise), μοναδικής ομορφιάς ιστορική εκκλησία με τις σπάνιες αγιογραφίες.
Η Καππαδοκία είναι μια από τις μεγαλύτερες περιοχές της ανατολικής Μικράς Ασίας με ψηλότερο βουνό τον Αργαίο που η βουνοκορφή του είναι χιονισμένη όλο το χρόνο. Κατοικημένη από την αρχαιότητα, μετά την κατάκτηση της από τον Μέγα Αλέξανδρο υπήρξε τόπος μαζικής κατοίκησης, από Ελληνικούς πληθυσμούς που μετά τον 1ο μ. Χ αιώνα εκχριστιανίστηκαν, ξεκίνησε κι άνθισε η Ελληνιστική περίοδος του τόπου, και συνέχισε η παρουσία του Ελληνικού στοιχείου εδώ στην Καππαδοκία μέχρι την ανταλλαγή πληθυσμών το 1923 κατόπιν την Συνθήκης της Λωζάνης.
Στα Βυζαντινά χρόνια και τον 11ο αιώνα θα χτιστεί στην κοιλάδα Κόραμα η ιστορική εκκλησία του σκότους, με σπάνιες αγιογραφίες οι οποίες απεικονίζουν σκηνές από τις διάφορες φάσεις της ζωής του Ιησού Χριστού. «Ταξίδι στη Βηθλεέμ», «Γέννηση», «Βάπτιση», «Ανάσταση του Λαζάρου», «Μεταμόρφωση», «Είσοδος στην Ιερουσαλήμ», «Γυναίκες στον άδειο Τάφο» κλπ..
Οι αγιογραφίες σώθηκαν σε άριστη κατάσταση λόγω του ελάχιστου φωτισμού του ναού από ένα μόλις μικρό φεγγίτη (από εδώ και το όνομα της Εκκλησίας).
Η Εκκλησία-λαξευμένη σε βράχο-, έχει σχήμα Σταυρού, με έξη τρούλους, τέσσερις κίονες και τρείς αψίδες. Είναι δε αφιερωμένη στην Ανάληψη του Κυρίου όπως όλες οι Εκκλησίες της Κοιλάδας.
Σύμφωνα με τουριστική Τουρκική σελίδα ενημέρωσης, η εκκλησία του Σκότους είναι μία από τις πλέον καλά διατηρημένες Εκκλησίες της Κόμαρα και βρίσκεται εντός του Ανοικτού Μουσείου Göreme στον δήμο Central Göreme, στην επαρχία Nev şehir.
Απέχει 13 χιλιόμετρα από το κέντρο του Nev şehir και η μεταφορά παρέχεται από την πόλη (μισή ώρα) με μίνι λεωφορεία ή οχήματα περιήγησης που ανήκουν σε ταξιδιωτικά γραφεία που εργάζονται στην περιοχή.
Η 11η εκκλησία, δηλαδή η Σκοτεινή Εκκλησία, θεωρείται η σημαντικότερη δομή του Μουσείου Göreme Open Air.
Εδώ να σημειώσω ότι, όπως αναφέρει η Wikipedia, ο βράχος στην Κόμαρα είχε σχηματιστεί από την λάβα του ηφαιστείου και την ηφαιστειακή τέφρα μετά την έκρηξη του Αργαίου όρους.
Εάν επισκεφτείτε την Καππαδοκία ο Ναός του Σκότους ή Σκοτεινή Εκκλησία είναι ο εντέκατος Ναός της κοιλάδας Κόμαρα, όπως ήδη ανέφερα, οι επισκέπτες εισέρχονται ανά 15, παραμένουν εντός του Ναού μόλις 3 λεπτά και απαγορεύεται αυστηρά η φωτογράφιση του για την προστασία των πολύτιμων και σπάνιων αγιογραφιών του.
(Απόσπασμα από παλαιότερο άρθρο μου στο mymoschato.gr).
Πολλές οι Ελληνικές Ορθόδοξες Εκκλησίες της Καππαδοκίας που μετατράπηκαν σε τζαμιά. Όχι όμως όλες….
Καππαδοκία η κοιλάδα των θρύλων και του μυστηρίου και η Κόκκινη Εκκλησία. Kizil Kilise στα τούρκικα (Κιζίλ Κιλισέ)
Στο χωριό Σιβριχισάρ της επαρχίας Ακσαρία στην Καππαδοκία βρίσκεται η Κόκκινη Εκκλησία, εκκλησία συνδεδεμένη με πολλούς μύθους και θρύλου και δοξασίες.
Ένας θρύλος μιλάει για ταφικό συγκρότημα του Γρηγορίου Ναζιανζηνού του Πρεσβύτερου ενώ ένας άλλος ότι υπήρξε καθεδρικός ναός πόλης που καταστράφηκε.
Πρόκειται για τρίκλιτη βασιλική με τρούλο και αναφέρεται ως χαρακτηριστικό παράδειγμα σταυροειδούς ναού καθώς είναι μία από τις πλέον καλοδιατηρημένες εκκλησίες του ρυθμού της. Το δε όνομα της, Κόκκινη Εκκλησία, το οφείλει στις κόκκινες πέτρες που χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή της.
Η κατασκευή της εκκλησίας ανάγεται μεταξύ του 5ου και 9ου αιώνα. Όπως μας ενημερώνει η Wikipedia ο ναός ήταν αφιερωμένος στον Άγιο Παντελεήμονα, διέθετε πηγή που λειτουργούσε ως Αγίασμα και γιόρταζε στις 27 Ιουλίου, ημέρα διεξαγωγής μεγάλου πανηγυριού με συμμετοχή πλήθους κόσμου και διεξαγωγή μέχρι και κονταρομαχιών ιππέων.
Μετά την ανταλλαγή πληθυσμών η εκκλησία χρησιμοποιήθηκε από Τούρκους βοσκούς της περιοχής έγινε απόσπαση οικοδομικών υλικών της, παράνομες εκσκαφές από θησαυροθήρες κλπ..
Τελικά, το 2008 η Κόκκινη Εκκλησία χαρακτηρίστηκε ως μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς σε κίνδυνο και το 2011 άρχισαν οι εργασίες συντήρησης της.
Το Ασημένιο Μοναστήρι και η Χαμογελαστή Παναγία
H Χαμογελαστή Παναγία.
Έχοντας στην αγκαλιά της έναν επίσης χαμογελαστό Χριστό, η συγκεκριμένη Παναγία κοσμεί τον τοίχο του καθολικού στο λεγόμενο <Ασημένιο Μοναστήρι> στις νότιες εσχατιές της Καππαδοκίας.
To μοναστήρι ανάγεται στον 10ο αιώνα και ο χώρος είναι εντυπωσιακός με ένα κεντρικό λαξευτό αίθριο και τριγύρω λαξευμένες τις υπόλοιπες εγκαταστάσεις.
Το μοναστήρι ανακαλύφθηκε το 1963, και σχεδιάστηκε στο εσωτερικό του βράχου για να προστατεύεται από τους Άραβες και τους άλλους εισβολείς. (www.kanon.gr).
Καππαδοκία η πατρίδα του θρυλικού Διγενή Ακρίτα
Κοιλάδα όλο μυστήριο η Καππαδοκία, το άκρο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας με φρουρούς φύλακες της τους ακρίτες κατοίκους της. Οι οποίοι διακρίνονταν για το θάρρος την ανδρεία, την πολεμική δεινότητα και αυτοθυσία. Όταν δεν πολεμούσαν ζούσαν ως αγρότες με τις οικογένειές τους σε κτήματα δωρεάν παραχωρημένα από το κράτος, γυμνάζονταν και εξέτρεφαν τα άλογά τους. Πάντα όμως ήσαν έτοιμοι για τυχόν πολεμικές συγκρούσεις.
Τα κατορθώματά τους και η δράση τους οδήγησαν στο να εγκωμιάζονται από τους συμπατριώτες τους και να υμνούνται από τη λαϊκή μούσα.
Οι πιο γνωστοί Ακρίτες ήσαν ο Βασίλειος Διγενής, ο Πορφύριος, ο Ιωαννίκος, ο Ανδρόνικος, ο Αρμούρης κλπ.
Σημαντικοί έλληνες της Καππαδοκίας
– Ελία Καζάν, ο Καππαδόκης σκηνοθέτης και σεναριογράφος του φιλμ «Αμέρικα Αμέρικα», 1963 είχε προταθεί για 4 Οσκαρ και κέρδισε εκείνο της Καλλιτεχνικής Διεύθυνσης. Βασισμένη στο βιβλίο του, με τίτλο “Το Χαμόγελο της Ανατολής”, που αφορά τη ζωή του θείου του από την Καππαδοκία.
– Αρχέλαος (2ος αιώνας π.Χ.), Έλληνας της Καππαδοκίας, αρχιστράτηγος του βαδιλιά του Πόντου Μιθριδάτη.
– Μαυρίκιος, αυτοκράτορας του Βυζαντίου.
– Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Ιωάννης Δ’ Νηστευτής.
– Νικηφόρος Β’ Φωκάς (912-969) Αυτοκράτορας του Βυζαντίου και Άγιος της Ορθοδοξίας.
– Ιωάννης Πεσμαζόγλου 1857-1906 Τραπεζίτης από το Εντερλίκ Καππαδοκίας.
– Πρόδρομος Μποδοσάκης Αθανασιάδης 1890-1979, βιομήχανος γεννημένος στον Πόρο της Καππαδοκίας.
– Κατίνα Φαρασοπούλου 1933-2019, τραγουδίστρια παραδοσιακών τραγουδιών.
Μερικά τυχαία ονόματα σημαντικών Ελλήνων της Καππαδοκίας…
Ο Αγιότοπος της Καππαδοκίας
– Μέγας Βασίλειος, 329-379, και τα αδέλφια του από την Καισάρεια της Καππαδοκίας.
– Γρηγόριος Ναζιανζηνός, 330-389, Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως, θεολόγος από την Καππαδοκία.
– Άγιος Γεώργιος ο Τροπαιοφόρος (το χωριό Ποτάμια (Ντερέκιοϊ), της αρχαίας Μεγαρισού της Καππαδοκίας, τόπος καταγωγής (από πατέρα) του Τροπαιοφόρου Μεγαλομάρτυρα Αγίου Γεωργίου).
– Άγιος Γεώργιος από την Νεάπολη Καππαδοκίας (18ος αιώνας).
– Άγιος Λογγίνος, ο Ρωμαίος αξιωματικός που βίωσε την Ανάσταση του Κυρίου.
– Άγιος Αρσένιος ο Καππαδόκης, 1840-1924.
– Άγιος Παΐσιος ο Νεότερος, ( κατά κόσμον Αρσένιος Εζνεμπίδης) 1924-1994, από τα Φάρασα Καππαδοκίας.
– Όσιος Ιωάννης ο Ρώσος που άγιασε στο Προκόπι.
– Άγιος Βλάσιος του οποίου η εκκλησία με τους 10 τρούλους στο Μιστί Καππαδοκίας θεωρείται αριστούργημα Εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής, είναι η μεγαλύτερη εκκλησία της Ανατολής κι ανακαινίσθηκε πρόσφατα.
Καππαδοκία, η κοιλάδα των Ρόδων Culudere Vadisi, η κοιλάδα των Περιστεριών, το κόκκινο Φαράγγι Kizilcukur, η αρχαία Σινασσός με τα πέτρινα Ελληνικά αρχοντικά και την υπόσκαφη εκκλησία του Αγίου Βασιλείου, Προκόπι η Ελληνική πόλη –σήμερα τουρκικά Urgup-, με τα Ελληνικά του σπίτια χτισμένα σε βράχο σήμερα έρημα και τον κατεστραμμένο Ναό του Αγίου Γεωργίου και η Ελληνική πόλη Καρβάλι -Γκιουζελγιούρτ στα τούρκικα-, με τις εγκαταλελειμμένες πετρόκτιστες επαύλεις Καππαδοκών Ελλήνων επιχειρηματιών.
Καππαδοκία, μία κοιλάδα όλο μυστήριο. Καππαδοκία, η πόλη με τα αερόστατα κι όλα αυτά που προανέφερα μπορείτε να τα δείτε …από ψηλά, από ένα αερόστατο εφόσον οι Τούρκοι μετέτρεψαν την Άγια κοιλάδα σε τουριστικό κέντρο του αερόστατου.
Στο άρθρο δύο Φωτογραφίες ντοκουμέντο από την Μικρασιατική Εκστρατεία (πηγή: ¨Ενωση Ζιντζίντερε-Φλαβιανών Καππαδοκίας:
1.Μονή Αγίου Προδρόμου στο Ζιντζίντερε. Αιχμάλωτοι Έλληνες στρατιώτες με ομάδα ορφανών παιδιών που οδηγήθηκαν πιθανόν από την Φώκαια μέχρι την Καισάρεια μετά την καταστροφή με τα πόδια.
- Αιχμάλωτοι Έλληνες στρατιωτικοί στο Ζιντζίβτερε Καππαδοκίας.
Φωτογραφία από λαογραφική σελίδα με στολές Καππαδοκίας.
Βοηθήματα: Ορθόδοξοι ναοί της Μικράς Ασίας / Τürkiye’ deki eski Ortodoks kiliseleri/Συναξαριστής/Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάνικα/Καππαδοκία Συμεών κ. Κοιμίσογλου/Η Ιστορία του Πόντου Περικλής Ροδάκης/Εκδόσεις Γόρδιος.
Για το chiosnews.com
Τασσώ Γαΐλα
Αρθρογράφος-Ερευνήτρια.
