Ιστορία
Επέτειος: 100 Χρόνια από την Μικρασιατική Καταστροφή.
Σμύρνη, η πόλη «τάφος» της Μεγάλης Ιδέας…
Γράφει η Τασσώ Γαΐλα.
Στα πλαίσια της παρουσίασης 10 πόλεων της Μικράς Ασίας, Ελληνικών πόλεων που έχασαν τον γηγενή Ελληνικό πληθυσμό τους μετά την Μικρασιατική Καταστροφή του ‘22 και την ανταλλαγή πληθυσμών, σήμερα επισκεπτόμαστε τη Σμύρνη.
Κωστής Παλαμάς:Πέρα ὣς πέρα στὴ γῆ τῆς Ἰωνίας,
δοξαστικὸ ἀχολόγησε τροπάρι.
Ἀπ’ τὴν Κνωσσὸ ὣς τὴν Πέργαμο θεία χάρη
Σμύρνη πάντα, ἐσὺ, μαργαριτάρι.
Σμύρνη πάντα, ἐσὺ μαργαριτάρι
στὰ μαλλιὰ τῆς νεράϊδας Μικρασίας!
Σμύρνη, ξανὰ γεννῆτρες εἶναι οἱ Μοῖρες
μέσ’ στὴ ζεστὴ τῆς Μάννας σου ἀγκαλιὰ
ποὺ ἀνοίγεται ὅλα νὰ τ’ ἀγκαλιάσῃ,
τὰ σκόρπια σπλάχνα της, μιὰ πλάση.
Σμύρνη πάντα, ἐσὺ μαργαριτάρι
στὰ μαλλιὰ τῆς νεράϊδας Μικρασίας!
(Απόσπασμα από ποίημα του Κ. Παλαμά που συμπεριλαμβάνεται στη συλλογή του «Τα Δεκατετράστιχα» , 1919).
Και ναι μεν ο εθνικός μας ποιητής έγραψε αυτούς τους στίχους πριν το 1919, είναι όμως στίχοι που εκφράζουν τα συναισθήματα των Ελλήνων εκείνων των χρόνων για την βασίλισσα της Μεσογείου την Σμύρνη.
Σμύρνη το όνομα της από τους κλασικούς χρόνους, όνομα που διατηρήθηκε μέχρι την καταστροφή και όταν το 1930 οι Τούρκοι την μετονόμασαν σε Izmir κάνοντας αγώνα διπλωματικό για την επιβολή διεθνώς αυτού του ονόματος της πόλης της Σμύρνης. Σμύρνη για εμάς τους Έλληνες για πάντα.
Η Σμύρνη πρωτοκατοικήθηκε από τους αρχαίους μας προγόνους γύρω στο 3.000 π.Χ. κι η κατοίκηση της από το Ελληνικό στοιχείο ήταν συνεχής έως το 1922 που με την καταστροφή της, της Μ.Ασίας εν γένει θα αλλάξει τον ρού της νεότερης Ελληνικής ιστορίας.
Σμύρνη, η μοιραία πόλη που θα παίξει τον τελευταίο και τραγικό ρόλο στο θέατρο του παραλόγου της Μικρασιατικής εκστρατείας.
Διαβάστε για τις πόλεις:
1. Τσεσμές
2. Κιρκιντζές
3. Φώκαια
4. Μπουρνόβας
5. Τρίγλια
6. Προύσσα
7. Άγκυρα
8. Σαφράμπολη
9. Καππαδοκία
Ναι, 3.000 χρόνια από τον Πόντο και τη Μικρά Ασία έως τα βάθη της Ανατολής η Ελληνική φυλή θριάμβευε κι ήρθε η Μικρασιατική τραγωδία να θέσει τέρμα στην παρουσία της .
Ναι, η Μικρασιατική καταστροφή αποτελεί την μεγαλύτερη τραγωδία που έπληξε τον Ελληνισμό στην τρισχιλιόχρονη ύπαρξη του, τραγωδία που η Ελληνική πολιτική φρόντισε με κάθε τρόπο να περάσει στη λήθη.
Στον πίνακα βλέπουμε την απογραφή των Ελλήνων στις αρχές του Α’ παγκοσμίου πολέμου (Πολιτιστική Εταιρεία Πανόραμα).
Συνθήκη Σεβρών, Συνθήκη Λωζάνης και Συμφωνία των Μουδιανών -η τελευταία ερήμην της Ελλάδας-, που οδήγησε στην προσφυγιά και τους Έλληνες της Ανατολικής Θράκης.
Στις 30 Ιανουαρίου 1923 υπογράφηκε η Διεθνής σύμβαση και το σχετικό Διεθνές πρωτόκολλο για την ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.
Αφάνταστη ταλαιπωρία πληθυσμιακής ανταλλαγής, ξεριζωμού και εξευτελισμού και ταπείνωσης χιλιάδων ανθρώπων από τις δύο όχθες του Αιγαίου.
Πρακτικά αυτό σήμαινε το τέλος της παρουσίας των Ελλήνων στη Μικρά Ασία οι οποίοι από την αρχαιότητα και μέχρι τον 20ο αιώνα αποτελούσαν τον ένα από τους δύο πνεύμονες του Ελληνισμού , στη μία από τις δύο όχθες του από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα Ελληνικού Αιγαίου Πελάγους.
Μικρασιατική Εκστρατεία και Μεγάλη Ιδέα ή επεκτατικός ιμπεριαλισμός; Όπως και να ήταν τα πράγματα αυτό που μετράει είναι το αποτέλεσμα, όταν η αναπάντεχη καταστροφή του 1922 «έπνιξε» την Μεγάλη Ιδέα των δύο Ηπείρων και των πέντε θαλασσών στην προκυμαία της Σμύρνης.
ΣΜΥΡΝΗ: Στην κλασσική αρχαιότητα, η συγκεκριμένη πόλη ήταν γνωστή ως Σμύρνη. Έτσι ήταν γνωστή στα αγγλικά και πολλές άλλες γλώσσες μέχρι το 1930 περίπου, όταν μια εκστρατεία της κυβέρνησης της Τουρκίας είχε ως αποτέλεσμα την σταδιακή επικράτηση του τουρκικού ονόματος Ιζμίρ έναντι του ελληνικού. Ωστόσο, το ιστορικό όνομα Σμύρνη χρησιμοποιείται μεταξύ άλλων στα ελληνικά, κι άλλες γλώσσες όπως τα ισπανικά.
Μέχρι τη Μικρασιατική καταστροφή του 1922 η Σμύρνη (μόνο η πόλη) αριθμούσε 370.000 κατοίκους, εκ των οποίων 165.000 ήταν Έλληνες, 80.000 Οθωμανοί Τούρκοι, 55.000 Εβραίοι, 40.000 Αρμένιοι, 6.000 Λεβαντίνοι και 30.000 διάφοροι άλλοι ξένοι.
Σύμφωνα με τον Τζορτζ Χόρτον, Αμερικανό πρόξενο της πόλης, η Σμύρνη την εποχή εκείνη ξεπερνούσε τους 500.000 κατοίκους. Επικρατούσα γλώσσα ήταν η ελληνική εκ της οποίας η πόλη είχε ένα καθαρό ελληνικό χρώμα με σχετικά ανεπτυγμένο εμπόριο και πολιτιστικές εκδηλώσεις, έτσι ώστε ν΄ αποκαλείται από τους Τούρκους ως “Γκιαούρ Ιζμίρ” (Gâvur İzmir = Άπιστη Σμύρνη).
Κατά την καταστροφή της Σμύρνης το 1922 με τη μεγάλη πυρκαγιά του καταστράφηκε σχεδόν όλος ο Κάτω Μαχαλάς από την Αρμενοσυνοικία μέχρι και τα Σχοινάδικα.
Στους χριστιανούς -θύματα των τουρκικών θηριωδιών-, συγκαταλέγεται και ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος ο οποίος συνελήφθη, βασανίσθηκε και διαμελίστηκε από τον τουρκικό όχλο βρίσκοντας μαρτυρικό θάνατο στις 27 Αυγούστου 1922. (Wikipedia).
Ελλάδα: Νοέμβριος του1920, ήττα του κόμματος Φιλελευθέρων του Ελευθερίου Βενιζέλου στις εθνικές εκλογές, επάνοδος βασιλέως Κωνσταντίνου, εγκατάλειψη της Ελλάδας από τους συμμάχους και η συνέχιση της Μικρασιατικής εκστρατείας με τα γνωστά επακόλουθα.
Απόσπασμα της Συνθήκης της Λωζάνης -όπου κι ορίστηκαν τα σύνορα των δύο κρατών-, σχετικά με τη Σμύρνη:
«Η πόλις της Σμύρνης και τα εν άρθρω 66 περιγραφόμενα εδάφη παραμένουσιν υπό την οθωμανικήν κυριαρχία. Ούχ ήττον η Τουρκία μεταβιβάζει εις την Ελληνικήν κυβέρνησιν την ενάσκησιν των κυριαρχικών αυτής δικαιωμάτων επί της πόλεως της Σμύρνης και των ειρημένων εδαφών. Εις ένδειξιν της κυριαρχίας ταύτης, η οθωμανική σημαία θα είναι διαρκώς υψωμένη επί εξωτερικού τινος φρουρίου της πόλεως, υποδειχθησομένου υπό των Προεχουσών Συμμάχων Δυνάμεων.».
Η ελληνική κυβέρνηση θα είναι υπεύθυνη για τη διοίκηση της πόλης, την οποία θα στελεχώνει με δικούς της δημοσίους υπαλλήλους, θα διατηρεί για την τήρηση της τάξης και της ασφάλειας τις αναγκαίες στρατιωτικές δυνάμεις ενώ θα ιδρυθεί τοπικό Κοινοβούλιο στο οποίο θα εκπροσωπούνται όλες οι εθνικότητες της πόλης, οι αντιπρόσωποι του οποίου θα αναδειχτούν ύστερα από εκλογές τις οποίες θα οργανώσει η ελληνική κυβέρνηση.
Η Ελλάδα μπορεί να διατηρεί τελωνειακή γραμμή στα όρια της περιοχής της Σμύρνης.
Μετά πέντε (5) έτη το τοπικό Κοινοβούλιο, με ψήφισμα από την πλειοψηφία των μελών, μπορεί να αιτηθεί στην Κοινωνία των Εθνών όπως η Σμύρνη με τα περίχωρά της ενσωματωθούν στο ελληνικό Βασίλειο.
Και από την συνθήκη των Σεβρών, λοιπόν, στην Συνθήκη της Λωζάνης και κατόπιν στην συμφωνία των Μουδιανών…
Συνθήκη των Σεβρών: Με τον διακανονισμό των Σεβρών τέθηκαν οι βάσεις για την ανάδειξη της Ελλάδας των δύο ηπείρων (Ευρώπη και Ασία) και των πέντε θαλασσών (Αιγαίο, Ιόνιο, Μαύρη Θάλασσα και Προποντίδα).
Η έκταση της Ελληνικής επικράτειας έφτασε τα 173.779 τετραγωνικά Χιλιόμετρα και ο πληθυσμός της τα 7.156.000.
(Ουσιαστικά πληθυσμός και έκταση της χώρας τριπλασιάστηκαν μέσα στη δεκαετία 1910-1920).
Ακολούθησαν οι νίκες του Κεμάλ Ατατούρκ, οι αλλαγές των σχεδίων των μεγάλων δυνάμεων και η Συνθήκη της Λωζάνης…
Δύο Έλληνες, δύο μορφές που «σφράγισαν» την Μικρασιατική εκστρατεία ο καθένας με τις δικές του ενέργειες:
Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος (Τρίγλια Μ. Ασίας 8 Ιανουαρίου 1867- Σμύρνη 27 Αυγούστου 1922) :
Διετέλεσε Μητροπολίτης Σμύρνης από το 1910 έως τον μαρτυρικό θάνατο του επιδεικνύοντας μέριμνα για τον αθλητισμό, την παιδεία και την κοινωνική πρόνοια της πόλης. Η αγιοκατάταξη του από την Εκκλησία της Ελλάδας έγινε στις 4 Νοεμβρίου 1992.
Στρατηγός Νικόλαος Πλαστήρας (4 Νοεμβρίου 1883- 26 Ιουλίου 1953):
Ο «Μαύρος Καβαλάρης», ο σωτήρας τόσων και τόσων προσφύγων της Ιωνικής γης της Μικράς Ασίας, τον Αύγουστο του 1922 μετά την επίθεση των στρατευμάτων του Κεμάλ Ατατούρκ στο Αφιόν Καραχισάρ, την διάρρηξη του μετώπου και την κατάρρευση του ο Νικόλαος Πλαστήρας αλλά και ο Ιωάννης Ζήρας είναι δύο από τους αξιωματικούς του Στρατού μας, που κυριολεκτικά θα σώσουν την τιμή του, υποχωρώντας τακτικά, μαζεύοντας στρατιώτες από διαλυμένες μονάδες. Η στρατηγική αυτή υποχωρητική κίνηση θα καταστεί σωτήρια και για μεγάλο αριθμό προσφύγων, στους οποίους δόθηκε έτσι η δυνατότητα να κινηθούν προς τα παράλια και να αποφύγουν την μανία των διωκτών τους…
100 χρόνια από την Καταστροφή της Σμύρνης και τη Μικρασιατική Καταστροφή.
Θυμόμαστε την τραγωδία και τιμούμε όσους χάθηκαν με στίχους του Κωστή Παλαμά μελοποιημένους εξαιρετικά με μουσική Ανδρέα Κατσιγιάννη και ερμηνεία Μάριου Φραγκούλη.
Ακούστε τη μελοποίηση εδώ:
14. Σμύρνη, Ελληνικό σπίτι
Αιωνία η μνήμη των θυμάτων της Μικρασιατικής Καταστροφής, της οποίας η σφραγίδα τέλους ετέθη στο λιμάνι της Σμύρνης.
Το φωτογραφικό υλικό είναι από την τουρκική σελίδα Eskimeyen Izmir Fotograflari, ΕΛΙΑ, Ενθύμιον Μικράς Ασίας κι άλλες ομάδες Μικρασιατικών πόλεων.
ΛΕΖΑΝΤΕΣ (ΠΑΤΗΣΤΕ ΠΑΝΩ ΣΤΙΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΓΙΑ ΝΑ ΤΙΣ ΔΕΙΤΕ ΣΤΟ ΚΑΝΟΝΙΚΟ ΜΕΓΕΘΟΣ):
- Σμύρνη, πληθυσμός Μικράς Ασίας, αρχείο πολιτιστικής εταιρείας «Πανόραμα»
- Σμύρνη, Νικόλαος Πλαστήρας
- Σμύρνη, Θωρηκτό Αβέρωφ, 4 Απριλίου 1919 μπαίνει στο λιμάνι της Σμύρνης
- Σμύρνη, 28 Αυγούστου 1922, η είσοδος του τουρκικού στρατού στη Σμύρνη
- Σμύρνη, στις φλόγες
- Σμύρνη (ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ), 1919 ελληνική σημαία σε κάποια γειτονιά (Κωνσταντινούπολη- Μικρά Ασία- Πόντος, 2022)
- Σμύρνη , έτος 1915, Αρχείο: ESKİMEYEN İZMİR FOTOĞRAFLARI – AGELESS IZMIR PHOTOGRAPHS
- Σμύρνη, άποψη λιμανιού
- Σμύρνη, άποψη πόλης
- Σμύρνη, άποψη προβλήτας
- Μικρασία, χάρτης Μεγάλης Ελλάδας
- Σμύρνη, απόδραση Σεπτέμβριος 1922 (αρχείο του αείμνηστου Sedat Zengin)
- Σμύρνη, τελευταίοι πρόσφυγες- απόδραση από Σμύρνη
- Σμύρνη, Ελληνικό σπίτι
- Σμύρνη, το Μέγαρο του Κυβερνήτη
- Σμύρνη, Αγία Φωτεινή
- Σμύρνη, νεαρή Ελληνίδα, 1870
- Σμύρνη, Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος
- Σμύρνη, εφημερίδα ΦΩΣ
Για το chiosnews.gr
Τασσώ Γαΐλα.
Αρθρογράφος-Ερευνήτρια.
