Την ονομάζει “Σκέψεις για πιθανή εγκαθίδρυση μιας δυναμικής βιομηχανίας οικοτουρισμού” αλλά πρόκειται για μια πλήρη μελέτη για οικοτουρισμό, η πρόταση που καταθέτει ο βρετανός εντομολόγος Mike J. Taylor σε όλες τις αρχές του τόπου.
Στηριγμένος στην εργασία του για τις ποικιλίες των ασπονδύλων της Χίου που πραγματοποίησε σε συνεργασία με το μουσείο του Liverpool, δηλώνει λάτρης της Χίου αφού ειδικά μετά το 1995 όχι μόνο έρχεται στο νησί αλλά μελετά και τη μικροπανίδα μας. Να σημειώσουμε ότι την εργασία του και τον τρόπο συλλογής εντόμων την είχε περιγράψει αναλυτικά στην τηλεοπτική εκπομπή της Αγγελικής Χατζηδημητρίου «Τετράδιο Πατριδογνωσίας» πριν δυο χρόνια περίπου ύστερα από πρόταση της οικογενείας Χωρέμη που είχε την τύχη να τον γνωρίζει.
Να ευχαριστήσουμε τον κ. Taylor για αυτή του την προσφορά- μελέτη την οποία και δημοσιεύουμε. Επίσης την κα Κατερίνα Χαβιάρα που έκανε τη μετάφραση απ’ τα αγγλικά.
Πρώτη μελέτη της βιοποικιλότητας των ασπονδύλων της Χίου υπό την αιγίδα του Μουσείου του Liverpool – Σκέψεις σχετικά με την πιθανή εγκαθίδρυση μιας δυναμικής βιομηχανίας οικο-τουρισμού.
M.J. Taylor
Tμήμα Εντομολογίας, Μουσείο Liverpool,
Eθνικά Μουσεία και Πινακοθήκες στο Merseyside.
William Brown St., Liverpool, L38EN.
Περίληψη.
Η αναφορά αυτή συνοψίζει την πρόοδο που σημειώθηκε στη μελέτη της ποικιλίας των ασπονδύλων της Χίου, κατά τα 7 προηγούμενα χρόνια, από το μουσείο του Liverpool. Η μελέτη αυτή διενεργήθηκε υπό την καθοδήγηση του Υπουργείου Γεωργίας, Τμήμα Εθνικών Πάρκων και Διαχείρισης Παιγνίων, και με τη συμπαράσταση Δημάρχων και Πολιτών της Χίου. Ο αναμενόμενος πλούτος στην ποικιλία ασπονδύλων στη Χίο, που υπήρξε και ο καταλύτης για τη συγκεκριμένη έρευνα, αποδείχθηκε περίτρανα γι΄ αυτή την περίοδο δράσης.
Η ανάλυση της πιθανότητας ίδρυσης μιας ισχυρής βιομηχανίας οικοτουρισμού στη Χίο, δείχνει ότι αυτή θα μπορούσε να έχει μεγάλες προοπτικές ευημερίας. Ο πρόσθετος πλούτος που θα δημιουργούνταν θα μπορούσε να κατανεμηθεί ευρύτατα μεταξύ των χωριών, κοινοτήτων και επιχειρήσεων της Χίου, αντί να εξάγεται. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί χωρίς παρενέργειες ή περαιτέρω απαιτήσεις επενδύσεων στην εσωτερική δομή.
Έχουν εντοπισθεί τρεις ξεχωριστές, νευραλγικά σημαντικές τοποθεσίες πλούσιας βιοποικιλότητας, στο νησί που είναι πιθανόν μοναδικές στην ευρύτερη περιοχή του ανατολικού Αιγαίου. Αυτές οι τοποθεσίες (Κάτω Φανά, παραλία Μάναγρου και βάλτος Μαρμάρου Καρδαμύλων) θεωρούνται βασικές και κρίσιμης σημασίας για το έργο της προώθησης και ενίσχυσης δυναμικού του οικοτουρισμού στη Χίο. Αυτοί θα δημιουργούσαν την «κρίσιμη μάζα» ή τη «ραχοκοκκαλιά» για μια ευρεία ποικιλία διαφορετικών οικολογικά σημαντικών τοποθεσιών, η διατήρηση των οποίων θα πρέπει να εξασφαλισθεί.
Γίνονται επίσης συστάσεις για τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν για την προώθηση του συγκεκριμένου έργου, συμπεριλαμβανομένων των πολιτικών μέτρων, της διαχείρισης, της σχετικής δημοσιότητας και της βιβλιογραφίας.
ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ, ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ
Το 1992 η σύζυγός μου κι εγώ περάσαμε τις διακοπές μας στη Χίο. Στην περίοδο που ακολούθησε, μέχρι τη συνταξιοδότησή μου το 1995, επισκεπτόμασταν το νησί για διακοπές δυο φορές ετησίως. Δεν άργησα να διαπιστώσω, μέσω των ερευνών της φυσικής ιστορίας της Χίου, ότι η ποικιλία και η άσπιλη φύση των βιοτόπων της Χίου είχαν αυξήσει την ήδη πλούσια βιοποικιλότητα.
Με τη συνταξιοδότησή μου το 1995 μπορούσα πλέον να περνώ μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα στη Χίο, ασχολούμενος με τα ασπόνδυλα, που αποτελούν αντικείμενο του ενδιαφέροντός μου. Μάλιστα ήμουν σε θέση να περνώ μεγάλα χρονικά διαστήματα στο νησί, κατά τη διάρκεια όλων των εποχών από Μάρτιο μέχρι Νοέμβριο.
Στην προσπάθειά μου να υποστηρίξω την ταχύτατα αναπτυσσόμενη μελέτη μου, δέχθηκα την αρωγή και τη συνεπικουρία των συναδέλφων μου απ’ το Μουσείο του Liverpool και ειδικών επιστημόνων από ιδρύματα της Αγγλίας, οι οποίοι μάλιστα επισκέφθηκαν το νησί στα πλαίσια αυτής της έρευνα.
Από το 1996 η εργασία αυτή δέχθηκε την αρωγή του Υπουργείου Γεωργίας, και ειδικότερα του Τμήματος Εθνικών Πάρκων και Διαχείρισης Παιγνίων στην Αθήνα, μέσω της έκδοσης ετήσιων οδηγών σχετικά με τις δραστηριότητες της μελέτης. Επίσης υπολογίσιμη ήταν η συμπαράσταση της οποίας έτυχε η μελέτη, από Δημάρχους και πολίτες πολλών από τους Δήμους της Χίου.
ΛΟΓΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΛΟΥΣΙΑ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΧΙΟΥ
Η πλούσια και ποικίλη χλωρίδα του νησιού μπορεί να αποδοθεί στη γεωγραφική θέση της Χίου – στα σύνορα Ευρώπης και Ασίας – στο θερμό της κλίμα, και στην ευρεία ποικιλία γεωλογικών χαρακτηριστικών και τύπων ορυκτών. Το γεγονός αυτό, με τη σειρά του, δίνει τη δυνατότητα σε μια μεγάλη ποικιλία εντόμων να ενδημήσουν στο νησί, και μάλιστα περισσότερο, συγκριτικά με άλλα νησιά, λόγω της κλιμάκωσης του υψομέτρου του βουνού Πελινναίο.
Επιπλέον, δόθηκε η δυνατότητα ανάπτυξης νέων ειδών στη Χίο, λόγω της απομόνωσης και της γεωλογικής της ιστορίας. Προηγούμενες σποραδικές εντομολογικές μελέτες στη Χίο απέδειξαν την παρουσία ενός μικρού αριθμού μοναδικών για το νησί εντόμων. Ένα σημαντικό στοιχείο στην ιστορία του νησιού είναι η μεγάλη σφαγή του 1822, η οποία οδήγησε σε αποδεκατισμό του πληθυσμού η οποία και συνεχίσθηκε λόγω φυσικών καταστροφών. Έτσι, η οικονομία συρρικνώθηκε σημαντικά και μέχρι σήμερα δεν έχει σημειωθεί παρά μικρή πρόοδος λόγω της προσήλωσης των κατοίκων στην ναυτική παράδοση και την ανάπτυξη της ναυτιλίας.
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ – ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΣ ΑΣΠΟΝΔΥΛΩΝ
Α. ΛΕΠΙΔΟΠΤΕΡΑ(ΠΕΤΑΛΟΥΔΕΣ – ΛΕΠΙΔΟΠΤΕΡΑ)
Έχει συντελεστεί σημαντική πρόοδος στη μελέτη των λεπιδόπτερων της Χίου, λόγω της δυνατότητας χρησιμοποίησης μιας ποικιλίας τεχνικών παγίδευσης, πολλές από τις οποίες εφαρμόζουν παγίδες φωτός οι οποίες τοποθετούνται σε απομακρυσμένα σημεία.
Κατά την παραμονή μου στο νησί είχα την ευκαιρία να χρησιμοποιήσω μια παγίδα λεπιδόπτερων 140 Watt “Black Light”, κατά τις περισσότερες νύχτες στο διαμέρισμά μου στο Βροντάδο, αλλά και μικρές παγίδες “Heath Traps” με σωλήνες φωσφορισμού των 9 Watt. Οι παγίδες αυτές τοποθετήθηκαν σε πολλά απομακρυσμένα σημεία.
Επίσης επιβλεπόμενη παγίδευση έλαβε χώρα τις νυχτερινές ώρες με τη χρήση 140 Watt λευκού φωτός υψηλού περιεχομένου υπεριώδους, με φορητή γεννήτρια. Τα φώτα χρησιμοποιούνται για να δημιουργήσουν ένα λευκό στρώμα το οποίο κατανέμεται κατακόρυφα στην περιοχή συλλογής. Οι τεχνικές αυτές αποδείχθηκαν ιδιαίτερα αποτελεσματικές στα Κάτω Φανά και στο βάλτο του Μαρμάρου Καρδαμύλων.
Οι ποικιλίες που πετούν κατά τη διάρκεια της μέρας συλλέχθηκαν με απόχη χειρός, ενώ ορισμένες από αυτές συλλέχθηκαν με παγίδες τύπου “Malaise” (τεντοειδείς).
Η αναγνώριση των λεπιδόπτερων έγινε από τον Dr Mike Hull του Μουσείου του Liverpool, ενώ η αναγνώριση ορισμένων σημαντικών ποικιλιών ανατέθηκε σε επιστήμονες διεθνούς κύρους.
Οι πεταλούδες αποτελούν τη μόνη ομάδα εντόμων που έχει μελετηθεί επισταμένως στη Χίο, πριν τη μελέτη του μουσείου του Liverpool. Ωστόσο η συγκεκριμένη μελέτη πρόσθεσε 6 ποικιλίες πεταλούδων στο ήδη γνωστό σύνολο, με σημαντικότερη προσθήκη αυτή της ποικιλίας Danaus chrysippus. Linnaeus. Πρόκειται για μια σπανιότατη και ιδιαίτερα προστατευμένη ποικιλία στην Ελλάδα, η οποία έχει δημιουργήσει αξιοσημείωτη αποικία στα Κάτω Φανά της Χίου, υποβοηθούμενη και από τη μετανάστευση.
Ο συνολικός αριθμός των λεπιδόπτερων ανέρχεται, σήμερα, στα 430, συμπεριλαμβανομένων τριών ειδών που ανακαλύφθηκαν πρόσφατα και είναι νέα στην επιστήμη. Αυτές αποτελούν αντικείμενο μελετών οι οποίες βρίσκονται σε εξέλιξη και πρόκειται να δημοσιευθούν σε επιστημονικά περιοδικά.
Τα νέα είδη είναι:
1. Το είδος Batia, που είναι ευρέως διαδεδομένο στη Χίο.
2. Το είδος Catoptria Species A. Ένα δείγμα παγιδεύτηκε με τη βοήθεια φωτός στο βάλτο του Μαρμάρου το 2000.
3. Το είδος Catoptria Species B. Ένα δείγμα παγιδεύτηκε με τη βοήθεια φωτός στο χωριό Αυγώνυμα το 2002.
Έξι άλλες ποικιλίες συλλέχθηκαν, οι οποίες είναι και οι πρώτες στα ευρωπαϊκά χρονικά:
1. Eurodachtha nigralba.Gozmany. Αναφέρθηκε πρόσφατα στην Τουρκία.
2. Coleophora nesiotidella.Baldizzone. Περιγράφηκε το 1999 από την Ασία και παγιδεύθηκε στο Μάρμαρο και τον Καταρράκτη.
3. Coleophora taurica.Baldizzone. Περιγράφηκε το 1999 στην Ασία και παγιδεύθηκε στο Βροντάδο.
4. Altenia elsneriella.H&K. Αναφέρθηκε πρόσφατα στην Ασία.
5. Phtheochroa undulate.Danilevsky. Το συγκεκριμένο είδος έχει περιγραφεί από ένα θηλυκό εκπρόσωπο που συλλέχθηκε στο Καζακστάν το 1957 και ένα αρσενικό στη Μογγολία, το 1968. Το 2000 παγιδεύτηκαν στη Χίο δύο αρσενικά δείγματα στις Αμάδες και στο Βροντάδο.
6. Cilix asiatica.Baang-Haas. Περιγράφηκε πρόσφατα από την Ασία.
Επίσης στη Χίο βρέθηκε και ένα σπάνιο είδος πεταλούδας, που είχε πρόσφατα αναφερθεί στην Ευρώπη:
1. Capperia marginellus.Zeller. Το είδος αυτό περιγράφεται από τρία δείγματα που εντοπίσθηκαν στη Σικελία, ενώ ακολούθως, άλλοι δύο εκπρόσωποι του είδους βρέθηκαν στην Κύπρο. Στις 9 Ιουλίου 2001, με τη μέθοδο του φωτός παγιδεύτηκε στο Μάρμαρο ένα ακόμη αντιπροσωπευτικό δείγμα του είδους. Τα παραπάνω έξι δείγματα είναι και τα μόνα γνωστά.
Β. ΥΜΕΝΟΠΤΕΡΑ (ΜΕΛΙΣΣΕΣ, ΣΦΗΚΕΣ, ΜΥΡΜΗΓΚΙΑ).
Κατά τη διάρκεια της μελέτης συλλέχθηκε αξιόλογος αριθμός υμενόπτερων, ωστόσο σε ορισμένες οικογένειες η αναγνώριση του υλικού προχωράει αργά λόγω της επικείμενης δημοσίευσης εργασιών ταξινομικής επισκόπησης και της μη διαθεσιμότητας συνεπικουρίας από ειδικούς επιστήμονες. Ωστόσο, λόγω της διαθεσιμότητας του Cedric Collingwood, αναγνωρισμένου ειδικού στα παλαιοαρκτικά μυρμήγκια (Formicidae) και του Carl Clee του μουσείου του Liverpool, έχουν αναγνωριστεί 80 είδη μυρμηγκιών στη Χίο, αριθμός κατά πολύ μεγαλύτερος από οποιοδήποτε άλλο ελληνικό νησί. Οι δύο επιστήμονες ετοιμάζουν τώρα μια εργασία στην οποία περιγράφουν την πανίδα στα Κάτω Φανά της Χίου, όπου έχουν ήδη αναγνωρισθεί 19 είδη.
Γ. ΔΙΠΤΕΡΑ (ΜΥΓΕΣ ΜΕ ΔΥΟ ΦΤΕΡΑ)
Τα δίπτερα αποτελούν μια μεγάλη και ποικίλη τάξη εντόμων. Στα πλαίσια της μελέτης σημειώθηκε πρόοδος στην αναγνώριση ειδών μεταξύ των διαφορετικών οικογενειών, και ειδικά, στην περίπτωση των μυγών Robber (Asilidae). Μέχρι στιγμής έχουν αναγνωρισθεί 40 διαφορετικές ποικιλίες, οι οποίες όμως δεν έχουν ονομασθεί εξαιτίας της ανάγκης για ταξινομικές επισκοπήσεις εντός της οικογένειάς τους.
Εντοπίσθηκαν τρια πιθανά νέα είδη:
1. Pamponerus choremii.Smart&Taylor. Αυτό το νέο είδος μύγας Robber, για την οποία ετοιμάζεται τώρα μια περιγραφική εργασία, εντοπίσθηκε στα Κάτω Φανά, ενώ άλλη αποικία εντοπίσθηκε στην παραλία του Μάναγρου.
2. Pycnopogon Species A. Μια μικρή αποικία του νέου αυτού είδους εντοπίσθηκε πρόσφατα στην κεντρική περιοχή της παραλίας του Μάναγρου. Για το είδος αυτό, ετοιμάζεται επιστημονική εργασία, ως συνέχεια άλλων μελετών της ιστορίας της ζωής του.
3. Pycnopogon Species Β. Το είδος αυτό, το οποίο εντοπίσθηκε σε ευρέως διασπαρμένες τοποθεσίες εντός του νησιού, πρόκειται να αποτελέσει αντικείμενο περαιτέρω ερευνών, με την επακόλουθη προετοιμασία περιγραφικής επιστημονικής εργασίας.
Δύο αντιπροσωπευτικά δείγματα του σπάνιου είδους Robber Fly, Andrenosoma cornuta.Oldroyd ανακαλύφθηκαν στην Ελίντα και στα Αγιάσματα το 1997. Πρόκειται για τα πρώτα ελληνικά και ευρωπαϊκά σχετικά ευρήματα, τα οποία εντοπίσθηκαν κοντά στην άκρη των αντίστοιχων παραλιών. Το συγκεκριμένο είδος περιγράφηκε περίπου πενήντα χρόνια πριν, από ανώριμους εκπροσώπους που εντοπίσθηκαν στην Τουρκία., και δε βρέθηκαν άλλοι εκπρόσωποι μέχρι την επανεμφάνισή του στη Χίο.
Οι έρευνες που έγιναν στα χρόνια που ακολούθησαν ήταν ανεπιτυχείς, λόγω της καταστροφής του φυσικού περιβάλλοντος εξαιτίας έργων στην Ελίντα για την τοποθέτηση τροχόσπιτου και τη δημιουργία σκουπιδότοπου στα Αγιάσματα. Ευτυχώς το Σεπτέμβριο του 2002 εντοπίσθηκε μικρή αποικία στην παραλία που βρίσκεται βορείως των Γριδίων. Ως συνέχεια προγενέστερων μελετών, πρόκειται να δημοσιευθεί επιστημονική εργασία η οποία θα περιγράφει τις συνήθειες, τις κυνηγετικές συμπεριφορές κλπ. του είδους αυτού.
Ένα περιστατικό ασυνήθιστης επίθεσης από μια μεγάλη μύγα Robber του γένους Stenopogon (ποικιλία πιθανόν junceus.Wiedemann) παρατηρήθηκε και φωτογραφήθηκε στα Κάτω Φανά, όπου το θύμα, ήταν ένας μεγάλος εκπρόσωπος Antlion Palpares libelluloides.Linnaeus. Το περιστατικό είναι ασυνήθιστο λόγω του ότι το άνοιγμα των φτερών του θύματος ήταν τετραπλάσιο αυτού του θύτη. Επειδή όμως ο θύτης είναι συνήθως πολύ μεγαλύτερος από το θύμα, οι φωτογραφίες της επίθεσης αποτέλεσαν αντικείμενο ενδιαφέροντος σε μελετητές της συμπεριφοράς της μύγας Robber στην Αμερική.
Δ. ΝΕΥΡΟΠΤΕΡΑ (Snakeflies, Lacewings, Antlions)
Στη Χίο αναγνωρίσθηκαν 22 είδη νευρόπτερων, συμπεριλαμβανομένων 11 ειδών Lacewings και 6 ειδών Antlions. Tα πιο αξιοσημείωτα είναι τα εξής:
1. Raphidia peteressli. Aspock&Aspock. Το είδος αυτό ενδημεί στη Χίο, σε 16 ευρέως διασπαρμένα σημεία.
2. Raphidia ressli. Aspock&Aspock. Το έντομο αυτό εντοπίσθηκε στα Αρμόλια και στις Κηπουριές, για πρώτη φορά την Ευρώπη .
E. ODONATA (Dragonflies)
Τα dragonflies που συνήθως συλλαμβάνονται με δίχτυ χειρός, αντιπροσωπεύονται από 16 είδη που έχουν μέχρι σήμερα αναφερθεί στη Χίο. Τα πιο ενδιαφέροντα από αυτά περιλαμβάνουν:
1. Lestes macrostigma. Evers. Το τοπικό αυτό έντομο εξαρτάται από το αλατόνερο, καθώς αναπτύσσεται μέσα σε αυτό. Είναι γνωστό από μια περιοχή της Χίου όπου αναπτύσσεται σε στάσιμα νερά στην παραλία των Κάτω Φανών.
2. Cordulegaster insignis. Schn. Το είδος αυτό μαζί με το Onychogomphus forcipatus. Linn. ζουν σε ρέματα σε ψηλά βουνά.
E. ΑΛΛΑ.
Μελλοντικές εκδόσεις της μελέτης αυτής θα συνοψίσουν την κατάσταση άλλων ομάδων εντόμων, μετά την ολοκλήρωση της σημαντικής αναγνώρισης.
ΟΙ ΠΛΟΥΣΙΟΤΕΡΟΙ ΤΟΠΟΙ ΤΗΣ ΧΙΟΥ ΣΕ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ ΑΣΠΟΝΔΥΛΩΝ
Η μελέτη που διενεργήθηκε από το μουσείο του Liverpool οδήγησε στην εύρεση των πιο σημαντικών τόπων από πλευράς βιοποικιλότητας ασπονδύλων. Η αξιολόγηση της βιοποικιλότητας βασίστηκε στους αριθμούς των αναφερόμενων ειδών καθώς και στη σπανιότητά τους. Η σημασία των τόπων κρίνεται με βάση τη σχετική μοναδικότητα καθενός από αυτούς σε σύνθεση πανίδας, τόσο εντός της Χίου όσο και στην ευρύτερη περιοχή του ανατολικού Αιγαίου.
Σε επόμενο τμήμα της παρούσας μελέτης παρουσιάζεται η δυνατότητα ανάπτυξης και διατήρησης μιας ισχυρής βιομηχανίας οικοτουρισμού, λόγω της ύπαρξης στη Χίο πολλών διαφορετικών και πλουσιοπάροχα προικισμένων περιοχών φυσικού ιστορικού ενδιαφέροντος. Οι εν λόγω περιοχές είναι συνήθως μεγάλου φυσικού κάλλους, επομένως η προστασία αυτών θα επηρέαζε θετικά και το γενικό τουρισμό.
Οι διενεργούμενες επιλογές γίνονται με βάση τις μελέτες των ασπονδύλων, ενώ είναι πιθανό ότι οι επιλεγμένοι τόποι είναι σημαντικοί και για την ποικιλία στη χλωρίδα, επομένως, θα ήταν σκόπιμη η συλλογή πληροφοριών σχετικά. Αυτές οι περιοχές είναι πιθανόν τόποι πρωτεύοντος χλωριδικού ενδιαφέροντος, το οποίο θα ερευνηθεί διεξοδικά στη μελέτη του μουσείου του Liverpool. Επομένως, η αναγνώριση τέτοιων σημείων θα πρέπει να ενθαρρυνθεί.
Στο πρώτο τεύχος αυτής της μελέτης επελέγησαν για επισκόπηση τρεις περιοχές, οι οποίες θεωρούνται πολύ σημαντικές καθώς η υποβάθμιση ή καταστροφή οποιασδήποτε από αυτές, θα έβλαπτε σοβαρά την επίτευξη της «κρίσιμης μάζας» των σημαντικών διαφορετικών περιοχών που απαιτούνται για τη δημιουργία «ραχοκοκκαλιάς» απαραίτητης για την ίδρυση και διατήρηση ελκυστικών στους οικοτουρίστες περιοχών της Χίου.
Τα μελλοντικά τεύχη αυτής της αναφοράς θα καλύψουν σταδιακά και τα πρόσθετα σημεία ενδιαφέροντος του συγκεκριμένου θέματος, καθώς συγκεντρώνονται πληροφορίες από την έρευνα που βρίσκεται σε εξέλιξη. Τα πρόσθετα σημεία ενδιαφέροντος πιθανόν να συμπεριλαμβάνουν τα εξής: Σκαριώτης, Θυμιανά, η περιοχή μεταξύ Αρμολίων και Θολοποταμίου, τα Φυτά, τα Αυγώνυμα, τα Γρίδια, το φαράγγι Καμπιών, η παραλία των Καμπιών, η Ελίντα, τα Λεπτόποδα, το Πελινναίο, ο δρόμος μεταξύ Αμάδων και Βικίου καθώς και τη Λαγκάδα.
Α. ΚΑΤΩ ΦΑΝΑ (βλ. Παράρτημα Α)
Η ανάπτυξη των αμμωδών παραλιών του Καρφά, της Κώμης και του Λιθίου για τουριστικούς λόγους έχει οδηγήσει στην καταστροφή των περισσότερων ιθαγενών φυτών και ζώων. Τα Κάτω Φανά αποτελούν αυτή τη στιγμή τη μοναδική σημαντική άσπιλη αμμώδη παραλία του νησιού, και πιθανόν, μια από τις πολύ λίγες που απομένουν στο ανατολικό Αιγαίο. Η παραλία είναι προφυλαγμένη από υψώματα και είναι τελείως διαφορετική σε φύση, από την παραλία του Μάναγρου.
Διαθέτει πλούσια πανίδα ασπονδύλων, μέρη της οποίας έχουν αναπτυχθεί σε προηγούμενο μέρος. Έχουν αναφερθεί περίπου 77 είδη λεπιδόπτερων, συμπεριλαμβανομένων ειδών νέων στην επιστήμη και δύο πρώτων αναφορών πανευρωπαϊκά. Στα Κάτω Φανά ανακαλύφθηκε ένα πολύ σπάνιο ενδημικό ελληνικό έντομο (Tabanid Fly Haematopota graeca.Szilady) Το είδος αυτό είχε περιγραφεί από τρεις εκπροσώπους του στον Πόρο, ωστόσο αυτοί χάθηκαν από το μουσείο της Βουδαπέστης, κατά την ουγγρική εξέγερση το 1956 και δεν είχε βρεθεί άλλο μέχρι την πρόσφατη επανεμφάνισή του στα Κάτω Φανά. Απαντά σε μικρούς αριθμούς στη συγκεκριμένη περιοχή, αμέσως πίσω από την παραλία κυρίως το Σεπτέμβριο και Οκτώβριο και σποραδικά το Μάιο. Τα τελευταία έξι χρόνια, παρατηρούνται κατά μέσο όρο τρία είδη ετησίως, ενώ φαίνονται να εμφανίζονται συχνότερα μετά από υγρούς χειμώνες.
Τα Κάτω Φανά έχουν διασωθεί από την ανάπτυξη μέχρι σήμερα εξαιτίας δυο λόγων:
1. Έχει αναγνωριστεί εδώ και πολύ καιρό το αρχαιολογικό ενδιαφέρον του τόπου, καθώς αποτέλεσε το Ιερό του Φάνεως Απόλλωνα. Επομένως υπήρξαν περιορισμοί στις ανθρώπινες δραστηριότητες που επηρέασαν το βάθος της καλλιέργειας έτσι ώστε να μην καταστραφούν τυχόν ευρήματα που δεν έχουν έρθει ακόμα στο φως.
2. Η περιοχή ακριβώς δυτικά των Κάτω Φανών, καθώς και ένα μικρό τμήμα ανατολικά έχουν χρησιμοποιηθεί για στρατιωτικές ασκήσεις, ρίψη βολών και παράταξη πυροβολικού για πολλά χρόνια. Το γεγονός αυτό οδηγεί στον αποκλεισμό των δρόμων που οδηγούν στην περιοχή για μια ή δύο μέρες την εβδομάδα το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου, ενώ το Σεπτέμβριο κάθε έτους ο αποκλεισμός παρατείνεται σε 7 ή 10 μέρες λόγω της καθιερωμένης επιστράτευσης. Αξίζει να σημειωθεί ότι στον κόλπος Καρίντα ακριβώς ανατολικά των Κάτω Φανών, ο οποίος δεν επηρεάστηκε από τους παραπάνω παράγοντες, παρατηρήθηκε πρόσφατα ανάπτυξη όσον αφορά τους κατοίκους. Ιδιαίτερα τα τελευταία δύο χρόνια, από καιρού εις καιρόν επισκέφθηκαν την περιοχή άτομα με τοπογραφικό εξοπλισμό αλλά και ομάδες με σκοπό το γύρισμα ταινιών, οι οποίες εκδήλωσαν ενδιαφέρον για την περιοχή. Οι συγκεκριμένες ενέργειες είναι πιθανόν ενδεικτικές του μελλοντικού ενδιαφέροντος που μπορεί να υπάρξει από διαφορετικές τέτοιες ομάδες.
Β. ΠΑΡΑΛΙΑ ΜΑΝΑΓΡΟΥ (Βλ. Παράρτημα Β)
Η παραλία του Μάναγρου έχει μήκος 3 km και νοτιοδυτικό προσανατολισμό. Τους θερινούς μήνες αποτελεί αγαπημένο προορισμό κολυμβητών και περιπατητών, ενώ έχει αποτελέσει αντικείμενο σποραδικής και μάλλον περιορισμένης ανάπτυξης σε περιοχή όμως που βρίσκεται αρκετά μακριά από την παραλία. Πρόκειται για τη μακρύτερη παραλία στο νησί με παραθαλάσσια και αμμώδη χλωρίδα και σχετικά έντομα.
Η παρουσία ανοιξιάτικων λουλουδιών είναι εκπληκτική και θα μπορούσε να αποτελέσει ένα ισχυρό θέλγητρο για την επίσκεψη οικοτουριστών τη συγκεκριμένη εποχή.
Η ποικιλία των υμενόπτερων (ιδιαίτερα μελισσών και σφηκών) και διπτέρων (κυρίως robber flies, bee flies) καθιστούν την παραλία του Μάναγρου ιδιαίτερα σημαντική καθώς συνεισφέρει μοναδικά στη βιοποικιλότητα του νησιού. Εκεί υπάρχει η μεγαλύτερη αποικία στη Χίο του ξεχωριστού είδους Antlion Nemoptera sinuata. F.
Βλ. επίσης παραπομπές σε είδη που αναφέρονται στο προηγούμενο τμήμα αυτής της μελέτης.
Η ομορφιά του τοπίου και η συμβολή του στους ευρείς ορίζοντες που είναι προσβάσιμοι στους περιπατητές, είναι υψηλής τουριστικής σημασίας.
Δυστυχώς υπήρξαν ορισμένες δραστηριότητες υποβιβασμού των δυναμικών δυνατοτήτων της περιοχής, συμπεριλαμβανομένης της προσπάθειες ενός ιδιώτη να δημιουργήσει παράνομο ελικοδρόμιο στο δυτικό άκρο της παραλίας. Το εγχείρημα έτυχε μεγάλης δημοσιότητας και αποφεύχθηκε έγκαιρα χάρη στην επέμβαση της δημοτικής αρχής. Το παράρτημα Β δείχνει έναν ενοχλητικό οπτικά και πιθανόν καταστροφικό για τα είδη πέτρινο τοίχο, ο οποίος υψώθηκε στο κέντρο μιας περιοχής πολύτιμης για τη βιοποικιλότητά της, η οποία μάλιστα αποτελεί αντικείμενο τρέχοντος ερευνητικού προγράμματος. Αυτός χτίστηκε το χειμώνα 2001-2002 και έγινε αντιληπτός από τη δημοτική αρχή την ίδια περίοδο.
Γ. ΒΑΛΤΟΣ ΜΑΡΜΑΡΟΥ (Βλ. Παράρτημα Γ)
Ο βάλτος του Μαρμάρου αποτελεί τον τελευταίο σημαντικό μόνιμο βάλτο της Χίου. Πριν πολλά χρόνια υπήρχε κοντά στην πόλη της Χίου ένας πολύ μεγαλύτερος βάλτος, ο οποίος όμως αποξηράνθηκε για να κτιστεί το αεροδρόμιο. Για τη σχετικά μικρή περιοχή του βάλτου του Μαρμάρου, η βιοποικιλότητα της – όπως αυτή μεταφράζεται σε αριθμούς – σε συνδυασμό με τα σπάνια είδη, την αναδεικνύουν σε πολύτιμη περιοχή, για τη συμβολή της στη βιοποικιλότητα της Χίου.
Μέχρι σήμερα έχουν αναφερθεί 153 λεπιδόπτερα στο βάλτο, σημαντικός αριθμός των οποίων έχει αναφερθεί μόνο από την περιοχή αυτή.
Καθώς οι οικοτουρίστες ενδιαφέρονται για την παρατήρηση πουλιών, ο συγκεκριμένος προορισμός θα ήταν απαραίτητος στη διαδρομή τους. Προσωπικά έχω δει την ποικιλία Pine Buntings στο βάλτο στα τέλη του χειμώνα ενώ έχω αναφέρει και την παρουσία της σπάνια δυτικής αφρικανικής ποικιλίας Western Reef Heron, η οποία έχει αναφερθεί στην Ευρώπη μόλις τρεις ή τέσσερις προηγούμενες φορές. Στο πευκόδασος που εκτείνεται στα ανατολικά του βάλτου ανακάλυψα το 1997, μαζί με φίλους μου παρατηρητές πτηνών, το πρώτο δείγμα της ποικιλίας Upchers Warbler. Για παραπομπές σχετικά με τα είδη, βλ. επίσης το προηγούμενο τμήμα αυτής της αναφοράς.
Είναι κατανοητό ότι ο βάλτος είναι σημαντικός για τη διατήρηση των φυσικών του χαρακτηριστικών, ωστόσο τελευταία έχουν σημειωθεί κρούσματα καταπάτησης (ξήρανση, αποχέτευση) καθώς και ανέγερση κατοικιών. Ο βάλτος αυτός έχει σημαντικές προοπτικές για την ανάπτυξή του ως τόπου διατηρητέου για τη φυσική του αξία, ωστόσο οι όποιες τέτοιες προσπάθειες θα πρέπει να είναι προσεκτικές για την αποφυγή επιβολής των αντίθετων αποτελεσμάτων σε σπάνια είδη ασπονδύλων. Ένα τέτοιο σχέδιο, το οποίο θα περιλάμβανε και τη δημιουργία μεγάλων ανοιχτών πισίνων με δυνατότητες παρατήρησης, θα προσέθετε ένα στοιχείο που λείπει από το νησί. Κατά κάποιο τρόπο αυτό θα μπορούσε να αναπληρώσει το χαμένο βάλτο του αεροδρομίου.
ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΜΙΑΣ ΙΣΧΥΡΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ ΟΙΚΟΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗ ΧΙΟ
Στη δυτική Ευρώπη υπάρχει μια ισχυρή αγορά διακοπών που περιλαμβάνουν τη φυσική ιστορία. Στο Ηνωμένο Βασίλειο ειδικότερα, ίσως να είναι εκατοντάδες χιλιάδες ο αριθμός των πολιτών είναι μέλη κοινοτήτων φυσικής ιστορίας είτε συνδρομητές σε έναν αριθμό εξειδικευμένων περιοδικών που καλύπτουν θέματα φυσικής ιστορίας.
Επίσης υπάρχουν πολυάριθμα ταξιδιωτικά πρακτορεία που εξειδικεύονται σε διαδρομές φυσικής ιστορίας καθώς και διοργανωτές ομαδικών ή ατομικών εκδρομών με προορισμούς ανα τον κόσμο, που παρουσιάζουν σχετικό ενδιαφέρον. Οι εκδρομές αυτές βασίζονται συνήθως στη χρήση πτήσεων τύπου τσάρτερ για τον περιορισμό του κόστους, ωστόσο οι προγραμματισμένες οικονομικές υπηρεσίες τίθενται επίσης σε εφαρμογή και μάλιστα σε μεγάλη κλίμακα.
Η προτίμηση του κόσμου εκφράζεται σε προορισμούς που είναι εύκολα προσβάσιμοι, με διαρκή ιστορία και προοπτική καλοκαιρίας. Επίσης σημαντική είναι η ύπαρξη μιας ποικιλίας ειδών που απαρτίζουν το φυσικό περιβάλλον, σε μια εύκολα προσβάσιμη περιοχή και μειώνει τις μη παραγωγικές μετακινήσεις και την κόπωση και αυξάνει την επαφή με τις περιοχές ενδιαφέροντος.
Όπου αυτό είναι δυνατόν, προτιμώνται φιλικές χώρες όπου η αγγλική γλώσσα γίνεται εύκολα κατανοητή και ομιλείται. Ωστόσο, η βασική απαίτηση είναι ο αριθμός καλά διατηρημένων ειδών, περιοχών προστατευμένων για το ενδιαφέρον τους, που συνδυάζονται ιδανικά με γοητευτικές εκτάσεις.
Συνηθίζεται από ενθουσιώδεις λάτρεις της φυσικής ιστορίας να επιστρέφουν κάθε χρόνο στις περιοχές όπου έζησαν ευχάριστες εμπειρίες, παρότι γενικά αυτοί ψάχνουν διακαώς για νέες περιοχές οι οποίες υπόσχονται παρόμοιες αλλά ουσιαστικά διαφορετικές, όπου αυτό είναι δυνατόν. Οι προσωπικές συστάσεις πελατών που απόλαυσαν διακοπές σε συγκεκριμένους τόπους οδηγεί στην ταχύτατη στροφή άλλων πελατών στον ίδιο τόπο.
Στις 27 Φεβρουαρίου του τρέχοντος έτους έδωσα μια εικονογραφημένη ομιλία στη συνάντηση «The Knutsford Naturalists Group». Πρόκειται για τυπικό παράδειγμα όπου εκατοντάδες μικρές τοπικές ομάδες ανθρώπων που ενδιαφέρονται για όλες τις πτυχές της φυσικής ιστορίας στο Ηνωμένο Βασίλειο. Το θέμα της ομιλίας μου ήταν «Η φυσική Ιστορία ενός ελληνικού νησιού». Στην αρχή της συνάντησης, στην οποία παρευρέθηκαν περίπου τριάντα άτομα, ρώτησα πόσα από τα μέλη του κοινού ταξιδεύουν συστηματικά σε διακοπές φυσικής ιστορίας. Η απάντηση ήταν ότι όλοι τους προσπάθησαν για κάτι τέτοιο, τουλάχιστο μια φορά το χρόνο ενώ περίπου το 90% αυτών δήλωσαν ότι είχαν επισκεφθεί ένα ελληνικό νησί κατά τη διάρκεια διακοπών τουλάχιστο μια φορά, άλλοι επισκέπτονταν την Ελλάδα κάθε χρόνο και αρκετοί άλλοι επισκέπτονταν το ίδιο ελληνικό νησί κάθε χρόνο. Τα πιο συνηθισμένα νησιά – μόνιμοι προορισμοί διακοπών ήταν η Λέσβος και η Κρήτη. Όταν τους ρώτησα πόσοι ήξεραν τη Χίο, μόνο ένας απάντησε ότι την ήξερε, ωστόσο μετά από δική μου ερώτηση ομολόγησε ότι πιστεύει ότι η Χίος είναι κοντά στη Ρόδο!
Μετά την ολοκλήρωση της ομιλίας μου, μοίρασα στο κοινό ενημερωτικό υλικό σχετικά με την προώθηση διακοπών στο νησί, ενημερώνοντάς τους παράλληλα για την ευκολία που παρέχουν οι προγραμματισμένες πτήσεις της Ολυμπιακής Αεροπορίας από το Μάντσεστερ σε ελληνικά νησιά μέσω Αθηνών. Ερωτήθηκα επίμονα από τον κόσμο σχετικά με τη διοργάνωση διακοπών στη Χίο, αρκετοί από τους ανθρώπους με διαβεβαίωσαν ότι αναμφίβολα θα επισκεφθούν το νησί για διακοπές με στόχο τη μελέτη της φυσικής ιστορίας. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον συγκεντρώνουν τα αγριολούλουδα από Μάρτιο μέχρι Μάιο, και συγκεκριμένα οι ορχιδέες. Επίσης ο κόσμος εκδήλωσε ενδιαφέρον για παρθένες περιοχές, άφθαρτες από τη σύγχρονη ανάπτυξη, σε συνδυασμό με εικόνες της τοπικής χλωρίδας και πανίδας. Τα Κάτω Φανά, ο Μάναγρος, ο βάλτος του Μαρμάρου και ο Σκαριότης προσελκύουν θετικά σχόλια και συγκεντρώνουν το ενδιαφέρον του κόσμου.
Μια έρευνα που διενεργήθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο το διήμερο 8-9/3 σχετικά με τις διαφημιστικές καταχωρήσεις για προορισμούς διακοπών φυσικής ιστορίας, σε έντυπα ευρείας κυκλοφορίας, έδειξε απουσία αναφορών στη Χίο. Περισσότερες λεπτομέρειες δίνονται στο Παράρτημα Δ.
Ο αγγλικός τύπος δημοσίευσε Προεδρικά διατάγματα σχετικά με τον περιορισμό αναπτυξιακών δραστηριοτήτων που βλάπτουν αισθητικά και περιβαλλοντικά τα νησιά. Παρότι η κίνηση αυτή θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί προς όφελος μιας πιθανής εκστρατείας προώθησης της Χίου ως προορισμού διακοπών, το νησί δεν αναφέρεται σε κανένα από τα διατάγματα.
ΟΦΕΛΗ ΤΗΣ ΧΙΟΥ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΞΙΟΛΟΓΟ ΟΙΚΟΤΟΥΡΙΣΜΟ
Η Χίος φαίνεται ότι προσπαθεί να αναπτύξει την τουριστική της βιομηχανία, ωστόσο υπάρχει απροθυμία για τη μίμηση του προτύπου που προβάλλεται από τις κοινωνίες άλλων ελληνικών νησιών, κάτι που καταδεικνύεται από τον αργό ρυθμό ανέγερσης ξενοδοχείων. Επιπλέον υπάρχουν αντιδράσεις στην επέκταση του αεροδρομίου καθώς και προβληματισμοί για την ποιότητα και την ποσότητα του νερού στο νησί.
Το σημαντικό πλεονέκτημα της ανάπτυξης μιας βιομηχανίας οικοτουρισμού είναι ότι ενώ θα έθετε λίγους περιορισμούς στην εσωτερική δομή του νησιού, θα αύξανε την παραγωγικότητα και την κερδοφορία των ήδη υπαρχόντων τουριστικών υποδομών, αφού ο χαρακτηριστικός οικοτουρίστας αρκείται σε μικρούς χώρους για τη διαμονή του, όπως μικρές πανσιόν ή ενοικιαζόμενα δωμάτια σε ήσυχα σημεία. Τα νυχτερινά κέντρα διασκέδασης δεν αποτελούν πόλους έλξης γι’ αυτούς, ενώ τα τυπικά φιλόξενα εστιατόρια ή οι περίφημες ταβέρνες ανταποκρίνονται απόλυτα στις προσδοκίες τους. Είναι διατεθιμένοι να ξοδέψουν περισσότερα χρήματα κατά τη διάρκεια των διακοπών τους, συγκριτικά με το τυπικό πρότυπο του ταξιδιώτη της ομαδικής εκδρομής που αναζητά «θάλασσα, άμμο και ήλιο». Επιπλέον, προκειμένου να εξοικονομήσουν χρήματα που θα έδιναν σε μεσολαβητές τουριστικών πρακτορείων, είναι πρόθυμοι να συνδιαλλαγούν απευθείας με τους ιδιοκτήτες των θερινών τους κατοικιών. Ο οικοτουρίστας συνήθως αποφεύγει τις περιόδους μεγάλης τουριστικής αιχμής. Στη Χίο ειδικότερα, μια πιθανή βιομηχανία οικοτουρισμού θα είχε μικρά πλήθη επισκεπτών από τα μέσα Μαρτίου, οι οποίοι θα αυξάνονταν ραγδαία στα τέλη Απρίλίου, ενώ η προσέλευση θα συνεχιζόταν μέχρι τα μέσα Ιουνίου από επισκέπτες που θα ενδιαφέρονταν για τα αγριολούλουδα και συγκεκριμένα τις ορχιδέες. Πολλοί από αυτούς θα συνδύαζαν τις άλλες δραστηριότητές τους με την παρατήρηση πτηνών κατά την ανοιξιάτικη μετανάστευσή τους, η οποία ξεκινάει στα μέσα Μαρτίου και ολοκληρώνεται στα τέλη Μαη. Μικρότερος αλλά αξιόλογος αριθμός επισκεπτών θα προτιμούσε την περίοδο από τα τέλη Σεπτεμβρίου μέχρι τις αρχές Νοεμβρίου, έτσι ώστε να συνδυάσει και πάλι τα αγριολούλουδα με την παρατήρηση πτηνών κατά τη διάρκεια φθινοπωρινής μετανάστευσης. Μια άλλη κατηγορία οικοτουριστών ενδιαφέρεται για την πεζοπορία και την ορειβασία, ενώ με δεδομένο ότι το νησί έχει καλή φήμη μεταξύ αυτών που ασχολούνται με τα αγριολούλουδα και τα πτηνά, θα μπορούσε επίσης να προσελκύσει άτομα που ενδιαφέρονται για την αρχαιολογία, τη γεωλογία, τις εξερευνήσεις, τη φωτογραφία και τις περιηγήσεις σε άσπιλες περιοχές
Αξιόλογη δραστηριότητα έχει παρατηρηθεί σε αρκετά χωριά της Χίου, σχετικά με την αναστήλωση και μετατροπή παλιών πετρόκτιστων κατοικιών σε ενοικιαζόμενους χώρους για διακοπές. Η Βολισσός, τα Αυγώνυμα και τα Καρδάμυλα αποτελούν χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της δραστηριότητας. Επειδή οι σχετικές διαδικασίες αναστήλωσης και αναδιαμόρφωσης είναι δαπανηρές, η επιμήκυνση της περιόδου τουριστικής εκμετάλλευσης από τα τέλη Μαρτίου ως τις αρχές Νοεμβρίου, φαίνεται να ανακουφίζει τους ιδιοκτήτες των εν λόγω κατοικιών. Οι τοπικές ταβέρνες, τα εστιατόρια, οι επιχειρήσεις ενοικιάσεως αυτοκινήτων, και γενικά οι επιχειρηματίες και έμποροι κάθε είδους θα ωφελούνταν σημαντικά. Αυτή η «τονωτική ένεση» εισοδήματος θα μπορούσε να διασπαρεί σε ολόκληρη τη χιακή κοινωνία, χωρίς να ασκήσει πιέσεις στην εσωτερική δομή του νησιού, ενώ θα πραγματοποιούνταν με ταυτόχρονη αύξηση της επιστροφής εισοδήματος στους πολίτες. Ένα πρόγραμμα επεκτεινόμενου οικοτουρισμού θα ενθάρρυνε την παραπέρα αναπαλαίωση των κατεστραμμένων ή απλά παραμελημένων ιδιοκτησιών στα χωριά, χωρίς να υπάρχει ο κίνδυνος της ακατάλληλης ανάπτυξης που έχει εμφανισθεί σε πολλά ελληνικά νησιά.
ΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΟΙΚΟΤΟΥΡΙΣΜΟΥ
Η πρωταρχική ενέργεια που απαιτείται είναι η συμφωνία όλων των δήμων του νησιού, να συμμετάσχουν σε ένα συντονισμένο πρόγραμμα για την αναγνώριση και την προστασία των τόπων που είναι πλούσιοι σε βιοποικιλότητα ή/και υψηλή αισθητική ομορφιά λόγω του τοπίου τους.
Αυτό που χρειάζεται είναι μια συντονισμένη εκστρατεία διαφήμισης του νησιού, από την οποία η Χίος θα αναδεικνύεται ως μοναδικός και πολλά υποσχόμενος προορισμός διακοπών. Καθώς το νησί δίνει τα διαπιστευτήριά του στο συγκεκριμένο τομέα, θα μπορούσε αναμφίβολα να αποτελέσει τον καλύτερο προορισμό οικοτουρισμού στο ανατολικό Αιγαίο. Η εκστρατεία προώθησης οφείλει να διαφοροποιήσει τη Χίο από άλλα νησιά.
Επίσης θα ΄πρέπει να ληφθεί πρόνοια για την έκδοση βιβλίων στην αγγλική γλώσσα, τα οποία θα εξάψουν το ενδιαφέρον των δυναμικών οικοτουριστών. Στη Λέσβο αυτό επιτεύχθηκε και έτσι χιλιάδες άγγλων τουριστών χρησιμοποίησαν έναν αριθμό δημοσιεύσεων. Οι τρεις πιο χρησιμοποιημένες καλύπτουν τα εξής τρία πεδία:
1. Αγριολούλουδα της Λέσβου
2. Ορχιδέες της Λέσβου
3. Πτηνά της Λέσβου
Το μεγαλύτερο μέρος του υλικού που απαιτείται για βιβλία σχετικά με τα παραπάνω θέματα υπάρχουν ήδη για τη Χίο, στην ελληνική γλώσσα. Τα σημαντικότερα πεδία που θα πρέπει να καλύπτονται από αυτά είναι:
1. Πού να πάει ο επισκέπτης;
2. Τι θα βρει εκεί;
3. Παραδείγματα φυτών ή ζώων και φωτογραφίες τοπίων.
Στην περίπτωση του βιβλίου για τη χιώτικη ορχιδέα προβλέπεται να χρειαστεί συνεπικουρία σχετικά με την αναγνώριση, κάτι που δε θα απαιτηθεί για τα αγριολούλουδα γενικά ή τα πτηνά, επειδή οι οικοτουρίστες θα είναι ήδη εφοδιασμένοι με τους δικούς τους ευρωπαϊκούς ή μεσογειακούς οδηγούς. Ένα εξαιρετικό βιβλίο σχετικά με την ορχιδέα της Χίου εκδόθηκε πρόσφατα από τον Παντελή Σαλιάρη στην ελληνική γλώσσα, το οποίο έδειξα στα μέλη του Knutsford Naturalists Group κατά τη διάρκεια συνάντησής μας. Το βιβλίο ενθουσίασε τους παρευρισκόμενους και αποτέλεσε επιχείρημα για να πεισθούν αυτοί να σχεδιάσουν μια επίσκεψη στη Χίο, με θέμα την ορχιδέα.
Το βιβλίο σχετικά με τα Πτηνά της Χίου είναι ελληνικό και έχει πιθανόν εξαντληθεί, θα πρέπει λοιπόν να γραφτεί ξανά και στα αγγλικά.
Ένας αριθμός πιθανών ομάδων τουριστών θα ζητήσουν ίσως την υπηρεσία τοπικών ξεναγών. Έτσι, θα πρέπει να γίνουν προσπάθειες εντοπισμού ατόμων με την απαραίτητη γνώση των περιοχών, ή να οργανωθεί η εκπαίδευση αυτών.
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ 2003
Πρόκειται να φθάσω στο νησί στις 23 Μαρτίου για τρίμηνη παραμονή.
Στις 14 Σεπτεμβρίου σχεδιάζω να επανέλθω, και να μείνω μέχρι τα τέλη Οκτωβρίου.
Η διεύθυνσή μου στη Χίο είναι:
C/O Μ. Βουλάμαντης, Αγγελίδικα, Βροντάδος, 82200, Χίος, Ελλάδα
Τηλέφωνο: 0030 2271 094318
E-mail: mike.taylor@tiscali.co.uk
Η διεύθυνσή μου στην Αγγλία είναι:
18 Albany Road, Bramhall, Stockport, Cheshire, SK7 1ND.
Τηλέφωνο: 0044 161 439 2830
E-mail: mike.taylor@tiscali.co.uk
1.
10 Μαρτίου 2003
Κοινοποίηση
Ελλάδα
Υπουργείο Γεωργίας, Τμήμα Εθνικών Πάρκων και Διαχείρισης Παιγνίων, Αθήνα
Πανεπιστήμιο Αιγαίου Τμήμα Περιβάλλοντος
Νομαρχία Χίου
Δήμαρχο Χίου
Δήμαρχο Καρδαμύλων
Δήμαρχο Μαστιχοχωρίων
Δήμαρχο Θυμιανών
Δήμαρχο Βολισσού
Δήμαρχο Ομηρούπολης
Δήμαρχο Αμανής
Θ. Χαβιάρα
Ι. Χωρέμη
Θ. Καραμουσλή
Ι. Μακριδάκη
Γ. Μισετζή
Π. Σαλιάρη
Μ. Βουλάμαντη
Α. Χατζηδημητρίου – Πυλιώτη
Μ.Μ.Ε Νήσου Χίου
ΕΡΑ Αιγαίου
Ηνωμένο Βασίλειο
Μουσείο Λίβερπουλ Dr. M. Hull, Dr. S. Judd, Mr. C. Clee
