Αρχική Πολιτισμός Σήμερα δικάζει ο “Αγάς”!

Σήμερα δικάζει ο “Αγάς”!

95



Με τη δίκη του “Αγά” την Καθαρή Δευτέρα, η Χίος αποχαιρέτησε τον Καρνάβαλο. Ένα έθιμο που έχει τις ρίζες του στην τουρκοκρατία, διατηρείται στα μεσαιωνικά χωριά της Χίου.
Από το ιδιότυπο δικαστήριο που στήνεται στην πλατεία των χωριών, όπως στα Μεστά, στους Ολύμπους, την Ελάτα, το Λιθί και το Πιτυός δεν αθωώνεται κανένας.
Όλοι είναι ένοχοι και το δικαστήριο επιβάλλει χρηματικό πρόστιμο για τις ανάγκες πια του Συλλόγου του χωριού.
Στα Μεστά της Χίου η ποινή είναι ο “ακάβαλος”.
Ο καταδικασμένος σηκώνεται ψηλά από τους ζαπτιέδες και ο Εισαγγελέας με ένα ρόπαλο… εφαρμόζει την ποινή που αποφάσισε ο Αγάς κάτω από τα πειράγματα του ακροατηρίου που ξέρει καλά ότι σε λίγο μπορεί να είναι η σειρά του.

“Ο Αγάς και η χανούμα” αναβιώνουν στους γειτονικούς Ολύμπους.
Στο ειδικό ένθετο του Εκπολιτιστικού & Εξωραϊστικού Συλλόγου Ολύμπων δίνονται στοιχεία ΄για το έθιμο από τα “Χιακά Ανάλεκτα” του Κωνσταντίνου Κανελλάκη (έκδοση 1890).
“… Τους χορούς εξακολουθούσι μέχρι της Κυριακής της Κρεωφάγου, την δε Δευτέραν της Τυροφάγου παριστάνουσι τον Αγάν (υποδιοικητήν), προς ανάμνησιν του ότι εν τω χωρίω αυτών κατώκει προ του 1822 Αγάς τις, επόπτης των Κυβερνητικών δικαιωμάτων επί της μαστίχης, ήν έκαστος των κατοίκων ώφειλε να παραδίδη ως φόρον τη Κυβερνήσει….
…Προς τον Αγάν τούτον μεταβαίνουσιν εν σώματι οι νέοι, εις την οικίαν αυτού, ομού μετά του βεζίρου του γραμματέως και των κλητήρων, απάντων φερόντων ποικίλας στολάς. Παραλαμβάνουσιν αυτόν και επανέρχονται εις την πλατείαν του χωρίου, ήν Λιβάδι ονομάζουσι, προπορευομένων των κλητήρων, των οργάνων, τραπέζης πλήρους εγχωρίων γλυκισμάτων, οπωρών, τρωγαλίων, ρακίου, οίνου κλπ. και εν πομπή και παρατάξει φθάνουσιν εις την πλατείαν, ένθα έχουσιν ανάκληντρον, εφ΄ου ούτος κάθηται μετά του βεζίρου και του γραμματέως αυτού”.
Στις μέρες μας προστέθηκε και η “χανούμᔨη οποία συνοδέια επίσης οργάνων φθάνει μέχρι την πλατεία και είναι στο πλευρό του Αγά στις δίκες που ακολουθούν.


Στα Μεστά έχουν καθιερώσει πανηγυρική είσοδο στο χωριό. Καβάλα σε γάιδαρο ο “Αγάς” μαζί με το επιτελείο προσπαθεί να μπει στο χωριό από τη σιδερένια πόρτα του μεσαιωνικού χωριού.
Παρά τις αντιστάσεις της φρουράς του Κάστρου μέσα σε καπνούς από βεγγαλικά και βόμβες από χαρτοπόλεμο θα οδηγηθεί μέσα από τα στενά δρομάκια στην κεντρική πλατεία.
Το έθιμο ξεκίνησε γύρω στο 1830 για να εμπαίξει τους Τούρκους δικαστές, τους καδήδες που ποτέ δεν άφηναν ατιμώρητο το ρωμιό. Ο χριστιανός “Αγάς” της Καθαρής Δευτέρας εξέταζε όλες τις υποθέσεις χριστιανών και τούρκων.
Μάλιστα το γεγονός έμεινς και στους στίχους του τραγουδιού που τραγουδιέται στο ρυθμό του τοπικού χορού, του “δετού”.
“Στα μαύρα χρόνια της σκλαβιάς μες στην Τουρκοκρατία,
αυτή τη μέρα ο Αγάς είχε την εξουσία.
Στα μαύρα χρόνια της σκλαβιάς
Τούτη την Αγια Μέρα
Και οι Τούρκοι δικαζόντανε
Την Καθαρή Δευτέρα”.


Στο έθιμο έχουν προστεθεί και διονυσιακά στοιχεία, αφού πέρα από τα μασκαρέματα και τα σατιρικά τραγούδια ο αγάς στο τέλος της ημέρας συνοδεία όλου του χωριού οδηγείται στην πυρά.


(Αρθρο Θοδωρή Πυλιώτη από ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ)
 

Διαφήμιση