Η Στέλλα Φαϊτάκη αφηγείται για το Short Stories (διαβάστε εδώ το σχετικό άρθρο) στιγμές από τη συνεργασία της με την Κατερίνα και μια ομάδα νεαρών Ρομά της Χίου, σε μια δράση γνωριμίας με τα μνημεία της πόλης.
“Την Κατερίνα την έβλεπα συχνά στους δρόμους της Χίου σχεδόν πάντα να οδηγεί το μαύρο της Datsun, φορτωμένο με παλιοσίδερα. Αεικίνητη και δυναμική γυναίκα. Τη γνώρισα με αφορμή τη δράση Με τους Ρομά στο Μουσείο.
Η Κατερίνα ήταν ο σύνδεσμός μας με την κοινότητα Ρομά στο νησί. Αν και φειδωλή στις κουβέντες της, έλαμπαν τα μάτια της όταν μου μιλούσε για το όνειρό της να φτιάξει το λεξικό των Τσιγγάνων, δουλειά που είχε ξεκινήσει από χρόνια μετά τις σπουδές της στη γαλλική φιλολογία, όταν παράτησε την ασφάλεια της οικογένειας μπαλαμών που την είχαν υιοθετήσει και άρχισε να αναζητά τις ρίζες της.
Δέχτηκε με χαρά να αναλάβει τον ρόλο του συντονιστή. Μια ηλιόλουστη ημέρα του Μάρτη του 2014 σεργιανίσαμε στο Κάστρο της Χίου μαζί με μια ομάδα νεαρών Τσιγγάνων. Η χαρά ήταν φανερή στα πρόσωπά τους. Ένιωθα ότι ρούφαγαν τα λόγια μου όταν επισκεπτόμαστε τα μνημεία του Κάστρου. Το άγγιγμα στα υλικά, στην πέτρα, στο μάρμαρο ήταν κυρίαρχο.
Η τάφρος του Κάστρου, χώρος πάντα προσιτός σε πρόσφυγες και μειονότητες, ξύπνησε μνήμες στα παιδιά. Αναγνώρισαν το τμήμα της όπου είχε στηθεί η παράγκα των παππούδων τους τη δεκαετία του 1990. Αυθόρμητα τα παιδιά ξάπλωσαν στον χώρο.
Χαμογέλασα σιωπηλά καθώς θυμήθηκα τις αναφορές στο αρχείο της εφορείας με τίτλο «Παράνομη εγκατάσταση Αθίγγανων στην τάφρο του Κάστρου».
Οι σκέψεις αυτές διαλύθηκαν όταν η Κατερίνα πρότεινε να φωτογραφηθούμε πιασμένοι χέρι χέρι γύρω από το νεαρό δέντρο ελιάς, «γιατί η ελιά συμβολίζει την ειρήνη», όπως είπε.
«ΕΜΕΙΣ ΟΙ ΤΣΙΓΓΑΝΟΙ ΠΕΡΝΑΜΕ ΑΠΟ ΤΟΣΟΥΣ ΤΟΠΟΥΣ ΚΑΙ ΔΕΝ ΑΦΗΝΟΥΜΕ ΙΧΝΟΣ ΥΛΙΚΟ. ΑΕΡΑΣ ΣΤΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ ΕΙΜΑΣΤΕ».
Η επίσκεψη στο Βυζαντινό Μουσείο της Χίου, στην πλατεία του νησιού, δεν συμπεριλαμβανόταν στον σχεδιασμό της δράσης, έγινε όμως με επιθυμία της ομάδας. Μπροστά από τις αρμενικές και εβραϊκές στήλες ακούω την Κατερίνα να λέει: «Όλοι οι λαοί που πέρασαν από τη Χίο άφησαν το αποτύπωμά τους. Εμείς οι Τσιγγάνοι περνάμε από τόσους τόπους και δεν αφήνουμε ίχνος υλικό. Αέρας στους δρόμους είμαστε».
Στο τέλος της περιήγησης η Κατερίνα ζήτησε ένα στιλό. Σε ένα μικρό χαρτί έγραψε τις εντυπώσεις της από την ημέρα που περάσαμε: «Η επίσκεψη και η ξενάγηση στο μουσείο και τους υπόλοιπους αρχαιολογικούς χώρους μας βοήθησε να μάθουμε ένα κομμάτι από την ιστορία του τόπου μας βλέποντας, ακούγοντας και αγγίζοντας το παρελθόν. Ξεκινήσαμε ένα ταξίδι που δεν τελειώνει και συνειδητοποιήσαμε ότι στο ιστορικό γίγνεσθαι εμείς ήμασταν εκεί τόσο σαν θεατές όσο και σαν δράστες.
»Η ιστορία σας είναι και δική μας ιστορία».
Στην τελική συνάντηση παρουσίασης και απολογισμού της δράσης στο Βυζαντινό Μουσείο της Αθήνας έμαθα άλλη μια πτυχή της προσωπικότητας της Κατερίνας.
Ο Γιάννης Γεωργίου έκανε ειδική μνεία στο πρόσωπό της, καθώς η Κατερίνα υπήρξε σύντροφος και συνεργάτρια του πρόωρα χαμένου γλωσσολόγου Βαγγέλη Μαρσέλου, που άφησε ανολοκλήρωτο το τιτάνιο έργο συγκρότησης του λεξικού της ρομανί, της γλώσσας των Ρομά.
Συνάντησα την Κατερίνα πριν από δύο εβδομάδες στην πόλη. Οι εμφανίσεις της έχουν γίνει πιο αραιές, γιατί, όπως μου είπε: «Τώρα προτεραιότητά μου είναι τα εγγόνια μου. Δεν βλέπεις που βάφω και τα μαλλιά μου για να με βλέπουν περιποιημένη; Θα τα μάθω γράμματα και αυτά. Θα πάνε και στο σχολείο, όπως πήγαν και τα παιδιά μου. Όσο για το λεξικό, το συνεχίζω κι αυτό».
