Εκπαιδευτικός και συγγραφέας η Αγγελική Μαστρομιχαλάκη προσκεκλημένη της Αρχιεπισκοπής Αμερικής πήρε μέρος στις αρχές Νοεμβρίου 2024 σε σεμινάρια για την ελληνική γλώσσα.
Σε στάδια θα μεταφέρουμε την εισήγησή της στα σεμινάρια αυτά που συνοδεύτηκαν και από 6 Εργαστήρια Επεξεργασίας Λογοτεχνικών κειμένων.
Ανοίγοντας ένα βιβλίο το παιδί,
Ανοίγει ένα παράθυρο στον κόσμο.
«Το βιβλίο αποτελεί προσομοιωτή Πτήσης του νου»
Κιθ Ότλεϊ ….. (Καναδός ψυχολόγος)
Για πολλούς το διάβασμα είναι κάτι αυτονόητο, αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς τους. Κάποιοι έχουν πάντα στην τσάντα τους το βιβλίο που διαβάζουν και το ανοίγουν με κάθε ευκαιρία σε κάποιο κενό της δουλειάς, στα μέσα μεταφοράς, περιμένοντας σε κάποιο ραντεβού.
Άλλοι δεν είναι τακτικοί αναγνώστες αλλά διαβάζουν ανελλιπώς στις διακοπές τους και όποτε έχουν χρόνο και διάθεση. Κάποιοι διαβάζουν μόνο κάποιο bestseller που κάνει θραύση, άλλοι ούτε κι αυτό.
Οι αριθμοί πάντως δείχνουν πως η έκδοση και κυκλοφορία βιβλίων καλά κρατεί.
Σύμφωνα με στοιχεία του BBC, καθημερινά πωλούνται πάνω από 1,8 εκατομμύρια βιβλία στις ΗΠΑ, μισό εκατομμύριο στο Ηνωμένο Βασίλειο. Και παρ’ όλους τους ψηφιακούς «αντιπερισπασμούς», είναι ακόμα πολλοί εκείνοι που αγαπούν το διάβασμα. Το τι προσφέρουν τα βιβλία και τα οφέλη τους είναι γνωστά και αδιαμφησβήτητα, το ερώτημα εδώ είναι αν μας κάνουν και καλύτερους ανθρώπους.
Τα επιχειρήματα είναι πολλά. Το διάβασμα έχει συνδεθεί με κάθε είδους καλή συμπεριφορά, από τον εθελοντισμό και την κοινωφελή προσφορά μέχρι τη συμμετοχή στις εκλογές. Ακόμα και με τη σταδιακή άμβλυνση της βίας στο πέρασμα των αιώνων.
Υπάρχουν χαρακτήρες που μας κάνουν να ζούμε τις ιστορίες τους.
Ο Αριστοτέλης έλεγε πως όταν παρακολουθούμε μία τραγωδία, κυριαρχούν δύο συναισθήματα:
η λύπη (για τον χαρακτήρα) και ο φόβος (για τον εαυτό μας).
Χωρίς καν να το συνειδητοποιούμε, φανταζόμαστε πώς είναι να είναι κανείς στη θέση του χαρακτήρα που υποφέρει και συγκρίνουμε τις αντιδράσεις του σε διάφορες καταστάσεις με το πώς εμείς αντιδράσαμε σε αντίστοιχα θέματα στο παρελθόν ή με το πώς φανταζόμαστε πως θα αντιδράσουμε στο μέλλον.
Αυτή η εμπειρία είναι σαν άσκηση στην κατανόηση των άλλων.
Ο Καναδός ψυχολόγος Κιθ Ότλεϊ αποκαλεί τη λογοτεχνία «προσομοιωτή πτήσης του νου».
Όπως οι πιλότοι εξασκούνται χωρίς να σηκωθούν από το έδαφος, οι άνθρωποι που διαβάζουν λογοτεχνία μπορούν να βελτιώνουν τις κοινωνικές τους δεξιότητες κάθε φορά που ανοίγουν ένα βιβλίο. Στην έρευνά του, διαπίστωσε πως καθώς αρχίζουμε να αναγνωρίζουμε τους χαρακτήρες, αρχίζουμε να σκεφτόμαστε τους δικούς τους στόχους και τις επιθυμίες, αντί για τα δικά μας. Όταν κινδυνεύουν, η καρδιά μας χτυπά πιο γρήγορα. Μπορεί να αλλάξει ο ρυθμός της ανάσας μας.
Ορισμένοι από τους νευρωνικούς μηχανισμούς που χρησιμοποιεί ο εγκέφαλός μας ανταποκρινόμενος σε όσα συμβαίνουν στα βιβλία έχουν ομοιότητες με αυτούς που χρησιμοποιεί και σε καταστάσεις στην πραγματική ζωή.
Για να παρακολουθήσουμε μια ιστορία, πρέπει να ξέρουμε ποιος ξέρει τι, πώς νιώθει γι’ αυτό και τι πιστεύει κάθε χαρακτήρας πως μπορεί να σκέφτονται οι άλλοι. Αυτό αποτελεί μία δεξιότητα που σχετίζεται με τη «theory of mind», τη θεωρία του νου. Όταν διαβάζουμε για τις σκέψεις κάποιου, ενεργοποιούνται περιοχές που συνδέονται με τη θεωρία του νου.
Με όλη αυτή την εξάσκηση στην ενσυναίσθηση, μέσω του διαβάσματος, θα φανταζόταν κανείς πως όσοι διαβάζουν λογοτεχνία έχουν καλύτερες κοινωνικές δεξιότητες από εκείνους που διαβάζουν non fiction ή δεν διαβάζουν καθόλου.
Στο Εργαστήριο Κοινωνικής Νευροεπιστήμης του Princeton, η ψυχολόγος Νταϊάνα Ταμίρ έχει διαπιστώσει πως εκείνοι που διαβάζουν περισσότερη λογοτεχνία έχουν μεγαλύτερες δεξιότητες στο να «αποκρυπτογραφούν» τι σκέφτονται και νιώθουν άλλοι άνθρωποι. Εξετάζοντας τον εγκέφαλο, διαπίστωσε πως στη διάρκεια της ανάγνωσης λογοτεχνίας εντοπίζεται μεγαλύτερη δραστηριότητα στις περιοχές που συνδέονται με την προσομοίωση της σκέψης των άλλων ανθρώπων.
Οι άνθρωποι που διαβάζουν βιβλία δείχνουν να τα καταφέρνουν καλύτερα από τον μέσο όρο στην «ανάγνωση» των συναισθημάτων των άλλων, αλλά τους κάνει αυτό αυτόματα και καλύτερους ανθρώπους;
Η ανάγνωση λογοτεχνίας κάνει τους ανθρώπους να συμπεριφέρονται καλύτερα. Κάποια εκπαιδευτικά ιδρύματα θεωρούν τόσο ευεργετική την επίδραση του διαβάσματος που εντάσσουν στις σπουδές τους και προγράμματα ανάγνωσης.
Για παράδειγμα στο Πανεπιστήμιο University of CaliforniaIrvine, η JohannaShapiro από το Τμήμα Οικογενειακής Ιατρικής πιστεύει σθεναρά πως η ανάγνωση λογοτεχνίας κάνει καλύτερους τους γιατρούς και έχει καλέσει τμήμα ανθρωπιστικών σπουδών να συμμετάσχει στην εκπαίδευση των γιατρών.
Κι εμείς ΟΙ ΚΑΛΥΤΕΡΟΙ ΔΑΣΚΑΛΟΙ θέλουμε ΤΟΥΣ ΚΑΛΥΤΕΡΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ.
