Χίος και χωριό Σκλαβιά, χωριό μεταξύ των Βαβύλων και του Θολού ποταμιού κοντά στην πόλη της Χίου. Χωριό με λιγοστούς κατοίκους σχεδόν σε εγκατάλειψη.
Τι πάμε τότε να κάνουμε εκεί; Σε ένα χωριό με ερείπια;
Μια παλιά παροιμία λέει ότι εάν δεν έχεις ένα μύθο τον φτιάχνεις. Ίσως αυτό φρόντισαν να κάνουν πολλούς αιώνες πριν και στα αρχαία χρόνια …οι αρχαίοι μας πρόγονοι που ζούσαν στην περιοχή των Σκλαβιών κι έφτιαξαν ένα μύθο που έφτασε μέχρι τις μέρες μας και υποστηρίζει ότι από εδώ τα Σκλαβιά πέρασε η ωραία Ελένη…
Ποιά Ελένη;
Μια ωραία Ελένη περίφημη για την ομορφιά της υπήρξε στην μυθολογία μας. Η σύζυγος του βασιλιά της Σπάρτης Μενέλαου την οποία ο Όμηρος στην Ιλιάδα αποκαλεί ευειδή ενώ ωραία Ελένη την αποκαλούσε πάντα ο λαός μας. Κι όλα πήγαιναν κατ’ ευχήν στο παλάτι της Σπάρτης έως ότου ήρθε ο Πάρις, ερωτεύθηκε κεραυνοβόλα την ωραία Ελένη και την απήγαγε με προορισμό την Τροία. Τότε ο Μενέλαος άρχισε την καταδίωξη του παράνομου ζεύγους ενώ ταυτόχρονα οργάνωνε τον πόλεμο μαζί με τους συμμάχους του. Το Τρωϊκό πόλεμο, αν θυμάστε, που διήρκησε 10 έτη.
Κυνηγημένο το ζεύγος από τον Μενέλαο έκανε μια στάση στην Χίο. Ναι, όπως θα καταλάβατε στα Σκλαβιά έκαναν στάση, το χωριό που κι εμείς θα κάνουμε σήμερα… στάση για να μάθουμε τα μυστικά του.
Εκεί λοιπόν στην Χίο ο Πάρις διάλεξε την περιοχή των Σκλαβιών γιατί από αυτό το μέρος μπορούσε να ελέγχει τον κάμπο της Χίου και τη θάλασσα που χώριζε το νησί από την απέναντι ακτή για να προσέχει μήπως φτάσει στο κρησφύγετο τους ο έξαλλος απατημένος σύζυγος…
Στα κρύα νερά που έβγαιναν από τα σπλάχνα του βουνού η Ελένη έπαιρνε το μπάνιο της.
Αλήθεια ή μύθος η όλη ιστορία, δεν θα μπορούσε παρά να έχει κάποια λογική βάση εφόσον ο μύθος κατάφερε να φτάσει μέχρι τον αιώνα μας.
Η ωραία Ελένη και η βρύση της στα Σκλαβιά.
Τι γράφουν περιηγητές και ιστορικοί.
Για την ακριβή τοποθεσία δεν συμφωνούν οι γνώμες. Μερικοί θέλουν την Ελένη στην πηγή του Ναγού (ναού του Ποσειδώνα), στο ΒΑ άκρο του νησιού, λίγο μακρύτερα από τα Καρδάμυλα, όπως γράφει ο Thevenot (1656).
Δεν συμφωνεί όμως με αυτόν ένας άλλος περιηγητής ο Joseph Pitton de Tournefort (1701):
Ουδεμία υπάρχει πιθανότης ότι η πηγή αύτη ήτο η κρήνη της Ελένης, εις την οποίαν η πριγκίπισσα αύτη, καθώς λέγει ο Στέφανος ο γεωγράφος(1), συνήθιζε να λούεται. Ο καταρράκτης αυτής είναι αρκετά ωραίος, διότι εξέρχεται εκ βράχου. Αλλά δεν ευρίσκονται πλέον εκεί αι εκ μαρμάρου βαθμίδες, περί των οποίων μιλεί ο κ. Thevenot, δεν φαίνεται μάλιστα ότι υπήρχον ποτέ εκεί. Ο περιηγητής ούτος, αναμφιβόλως κακώς είχε πληροφορηθεί [..] έχων συγχύσει την πηγήν του Ναού με την κρήνην των Σκλαβιών, η οποία ρέει επί μαρμάρου εις το πλέον ευχάριστον μέρος της νήσου και την οποίαν δικαίως επιδεικνύουν εις τους ξένους, ως εν των θαυμασίων της Χίου. Εάν πρέπει κανείς να δώσει κάποιον τόπον και εις εικασίας, δεν υπάρχει άνθρωπος, όστις να μη παραδέχεται ότι τα Σκλαβιά είναι η κρήνη της Ελένης, την οποίαν αναφέρει ο Στέφανος ο γεωγράφος: <΄Εστι και κρήνη, εφ’ ης η Ελένη ελούσατο> (Αργέντη και Κυριακίδη: Η Χίος παρά τοις Γεωγράφοις και Περιηγηταίς)
Προγενέστερα ο περιηγητής John Covel γράφει τις εντυπώσεις του για τη βρύση και άγνωστη λεπτομέρεια για τον πύργο. <Κανένας πύργος δεν μπορεί να συγκριθή με τον τέταρτο και τελευταίο πύργο που είδα: Ονομάζεται ‘Aqua fresca’ (κρύα νερά) και πράγματι το όνομα ταίριαζε πολύ. Εδώ ήπια το πιο κρύο νερό. Δεν έρχεται από βαθειά σπηλιά, όπως και στους υπόλοιπους πύργους, αλλά κατ’ ευθείαν από αλαβάστρινο βράχο. Όλος ο Πύργος είναι μεγαλοπρεπής και ωραίος. Ποτίζεται καλά, όχι μόνο από το κρύο ρυάκι, αλλά και από τους γύρω κήπους, διότι κλέβουν το νερό για να ποτίσουν. Σχεδιάστηκε και κτίσθηκε από ένα μουχουρδάρ πασά της Τυνησίας που γύρισε στη Χίο από εκεί με μεγάλη περιουσία>. (αναφέρετε σε πύργο που θα διαβάσουμε στην συνέχεια).
Αυτές τις ιδιότητες της βρύσης στα Σκλαβιά επιβεβαιώνει ο Aegidius van Egmont (1751) που επισκέφτηκε την περιοχή, ανάμεσα στην κεντρική και νότια Χίο: <Ἑδώ υπάρχουν πολλαί εξοχικαί οικίαι, εις μίαν δε των κυριοτέρων, πηγή αναβρύει εκ βράχου. Το ύδωρ τούτο είναι ψυχρότατον και το θέρος και διοχετευόμενον διά μαρμαρίνων σωλήνων χύνεται εις μεγάλην δεξαμενήν, εξ ης διοχετεύεται εις όλους τους κήπους της περιφερείας>.
Στην πηγή αναφέρεται επίσης ο Ernst Friendrich Popo <Πηγή σκλαβίας με διαυγές και δροσερόν ύδωρ προς το οποίον αποδίδουν θαυμαστήν και ιαματικήν δύναμιν, όθεν τούτο αποστέλλεται και μέχρι Κωνσταντινουπόλεως>.
Η βρύση λοιπόν υπήρχε-και υπάρχει ξεχασμένη κι ανεκμετάλλευτη-, στα Σκλαβιά τόπο με πηγαία νερά, φυσικό κάλος και θέα προς τα καμποχώρια και τη θάλασσα που την κοίταζε ο Πάρις μήπως και φανεί ξαφνικά μπροστά τους ο Μενέλαος…
Πολύ αργότερα από το ζευγάρι και στα χρόνια που το νησί κατείχαν οι Γενοβέζοι στα Σκλαβιά ήταν κτισμένες οι θερινές κατοικίες των Γενοβέζων Γιουστινιάνι που διαφέντεψαν το νησί (1346-1566). Από τα απομεινάρια τους μπορεί κανείς να αναλογιστεί την κάποτε ομορφιά τους. Εδώ και οι προστάτες των Ιησουιτών Paterii, καθώς δείχνει οικόσημο, με τις δυο ερειπωμένες εκκλησιές του Ιωάννη Βαπτιστού και δίπλα στην παλαιότερη ο τεράστιος δρυς.
Οι Γενουάτες έφυγαν από τη Χίο και φυσικά κι από τα Σκλαβιά- που κατά μια εκδοχή το όνομα τους το οφείλουν σε σκλάβους των Γενουατών που υπηρετούσαν εκεί τους Ιουστινιάνι και λόγω της καταπίεσης τους επαναστάτησαν-, και τα Σκλαβιά άρχισαν να φθείνουν…
Έμεινε να θυμίζει τα παλιά μεγαλεία και την μοναδικότητα του τόπου <ο Δρυς του Ορφανίδη…>.
Σκλαβιά ξεχασμένα σε πλήρη εγκατάλειψη και αδιαφορία τόσο για την βρύση της Ελένης και τα μεγάλης αρχιτεκτονικής σημασίας ερείπια των κατοικιών και πύργων των Γενουατών, όσο και… ο αιωνόβιος Δρυς του Ορφανίδη με περίμετρο στο στενότερο μέρος του 8,2 μτρ, ένα από τα αρχαιότερα δέντρα της χώρας.
Για να μην αδικήσουμε κάποιον από την δεκαετία του ’90 ενδιαφερόμενοι ιδιώτες κατέβαλαν τεράστιες προσπάθειες για να κηρυχθεί ο δρυς μνημείο της φύσης. Όμως μόνο με υποσχέσεις και άνευ ενδιαφέροντος από τις επίσημες αρχές ο δρυς ακόμη περιμένει…
Ένα τεράστιο πευκόδασος κυκλώνει τα Σκλαβιά κατάλληλο για περιπάτους κι όχι μόνο. Ούτε για την αξιοποίηση του δάσους ενδιαφέρθηκε κανείς αλλά ευτυχώς στο δάσος λειτουργεί κάθε καλοκαίρι κατασκήνωση παιδιών και τουλάχιστον με αυτό τον τρόπο το πευκόδασος αλλά και το χωριό έστω και μόνο τους θερινούς μήνες αποκτάει ζωή.
Μια πηγή αυτή της ωραίας Ελένης που σήμερα κοντεύει να ξεχαστεί ο μύθος της βρύσης της Ελένης, λείψανα των πύργων των Γενουατών που ακόμη έχουν ελπίδα σωτηρίας, ο αιωνόβιος δρυς και το πευκόδασος.
Δεν είναι ανάξιος λόγου ο θησαυρός των Σκλαβιών, αρκεί να αξιοποιηθεί.
Βασικές πληροφορίες:parembasikariami.blogspot.com › 2013/06 και τύπος εποχής.
Τασσώ Γαΐλα.
Αρθρογράφος-Ερευνήτρια
