100 Χρόνια από την Μικρασιατική Καταστροφή: Μίκης Θεοδωράκης-Τσεσμές-Χίος, γράφει η Τασσώ Γαΐλα
786
ΙΣΤΟΡΙΑ
Επέτειος:100 Χρόνια από την Μικρασιατική Καταστροφή
1.Μίκης Θεοδωράκης-Τσεσμές-Χίος.
Μικρά Ασία, κοιτίδα του Πολιτισμού των Ιώνων 25 αιώνες και μέχρι την Μικρασιατική καταστροφή. Ο βίαιος ξεριζωμός των Ελλήνων από την πατρώα γη τραυμάτισε θανάσιμα τις ψυχές των Μικρασιατών προσφύγων αλλά και των απογόνων τους…
Ο μουσικοσυνθέτης Μίκης Θεοδωράκης γεννήθηκε στην Χίο στις 29 Ιουλίου του 1925. Η καταγωγή της μητέρας του Ασπασίας Πουλάκη ήταν από τον Τσεσμέ, της απέναντι ακριβώς από τη Χίο ακτής.
Τσεσμές ή Κρήνη -τουρκικά: Çeşme, Τσέσμε-, είναι παραθαλάσσια πόλη που βρίσκεται στο ανατολικό άκρο της χερσονήσου της Ερυθραίας, 85 χιλιόμετρα δυτικά της Σμύρνης, απέναντι από τη Χίο, από την οποία απέχει μόλις 9 ναυτικά μίλια.
Σε ένα κόλπο βορειοδυτικά του Τσεσμέ, στο σημερινό χωριό Ildırı, κατά τη αρχαιότητα βρισκόταν η αρχαία ιωνική πόλη Ερυθρές και η περιοχή της σημερινής πόλης λεγόταν Κύσος.
Τον Ιούλιο του 1770, κατά τη διάρκεια των Ορλωφικών στην πόλη δόθηκε η γνωστή ναυμαχία του Τσεσμέ, η οποία έληξε με νίκη του ρωσικού ναυτικού. Η πόλη ανέκαμψε ξανά τον 19ο αιώνα, με την άφιξη μεταναστών από την Πελοπόννησο (γνωστοί ως Μωραΐτες) και τα νησιά του Αιγαίου και πριν τη Μικρασιατική Καταστροφή είχε 19.000 κατοίκους, από τους οποίους οι 17.000 ήταν Έλληνες.
Η πόλη άρχισε να αναπτύσσεται τουριστικά στο τέλος του 20ού αιώνα και σήμερα είναι σημαντικός τουριστικός προορισμός.
Στα αξιοθέατα της πόλης και ο πρώην χριστιανικός καθεδρικός του Αγίου Χαραλάμπου, ο οποίος σήμερα έχει μετατραπεί σε εκθεσιακό κέντρο.
Ο μικρασιατικός όμως Τσεσμές φαίνεται πως είχε σφραγίσει τον Μίκη Θεοδωράκη, όπως κάθε Μικρασιάτη δεύτερης και τρίτης γενιάς τον σφράγισε η πατρίδα των γονιών του.
Στην αυτοβιογραφία του: Μίκης Θεοδωράκης <Οι δρόμοι του Αρχάγγελου> μιλά για το σπίτι της οικογένειας στον Τσεσμέ όπως το γνώρισε μέσα από τους συγγενείς του στη Χίο όποτε τους επισκεπτόταν:
<Στο σπίτι, μιλούσαν όλο για τον Τσεσμέ. Η θεία Ερωφίλη, όταν δεν ήταν στο κρεβάτι, ντυνόταν με ωραία μακριά φορέματα, που είχαν πάντα νταντέλες στο λαιμό. Λιγνή, ψηλή, με μάτια θλιμμένα, πάντα αυστηρή, κρατούσε τα κλειδιά του μπαούλου όπου είχαν φυλαγμένα τα ‘χαρτιά’.
Κάθονταν τακτικά και οι πέντε γυναίκες γύρω-γύρω και, όταν η θεία Ερωφίλη το άνοιγε και έβγαζε έξω τους ‘τίτλους ιδιοκτησίας’, τις έπιανε όλες μαζί ένα κλάμα σιγανό. Μοιρολογούσανε τον χαμένο παράδεισο.
Η μία έλεγε για το σπίτι, η άλλη για το μποστάνι και η άλλη για την ωραία ζωή… Ύστερα ανοίγανε το παράθυρο, που το είχανε πάντα κλειστό, και βλέπανε με τη σειρά τη Μικρασία, δυο βήματα από τη Χίο, και κάτω δεξιά ο Τσεσμές.
<Μίκη, έλα να σου δείξω>, μου ‘λεγε η γιαγιά η Σταματία· <Βλέπεις εκείνα τα σπίτια… να, εκεί στην άκρη, είναι το σπίτι μας. Πάνω στη θάλασσα… ποιος να ‘χει τώρα τη βάρκα του παππού σου του συγχωρεμένου…>.
Και τότε τσίριζε πιο πολύ η θεία Φρόσω που ‘χε φωνή σοπράνο. Κάνανε όλες μαζί τον σταυρό τους. Η γιαγιά μου άρχιζε τις μετάνοιες, ως το πάτωμα. Το Μαρικάκι έφερνε το θυμιατό με το λιβάνι.
Πήγαιναν κατά το εικονοστάσι και ανάμεσα στους θρήνους και τις στριγκλιές λέγανε και κανένα τροπάριο για την Παναγία… παράξενα πράγματα, σκεφτόμουν. Ακατανόητα.
Έβλεπα μια τις εικόνες, μια το μπαούλο με τα χαρτιά και μια τις πέντε γυναίκες, που κλαίγανε και ψάλλανε μαζί και κάπου-κάπου αντικρίζανε από το παράθυρο το σπίτι και τον μπαξέ τους στην Τουρκία…>.
Το 2005 οι Δήμοι Χίου Ελλάδας & Τσεσμέ Τουρκίας διοργάνωσαν από κοινού τα ‘Θεοδωράκεια’ προς τιμή των 80 χρόνων του μεγάλου μας μουσικοσυνθέτη που του έδωσαν τη δυνατότητα να επισκεφθεί τον τόπο γέννησης της μητέρας του, τον Τσεσμέ στη Μικρά Ασία.
Δηλώσεις του συνθέτη στη Χίο το 2005 -με ιδιαίτερη φόρτιση-, για την ανάγκη να επισκεφθεί την πατρίδα της μητέρας του.
<Ήταν μια μεγάλη εσωτερική ανάγκη και όσο δεν το έκανα, ήταν σαν να πετούσα με μια φτερούγα>, είπε και συνέχισε.
<Από το 1933 έως τον πόλεμο του 1940, δηλαδή από 8 έως 14 ετών, τα καλοκαίρια τα περνούσα εδώ στη Χίο, όπου έμεναν οι γονείς και οι συγγενείς της μητέρας μου. Εκείνο που χαράχτηκε βαθειά μέσα στην ψυχή μου ήταν η καθημερινή ιεροτελεστία, όταν η γιαγιά μου Σταματία με τις δύο αδελφές της, την Ερωφίλη και το Μαριγάκι και τις δύο κόρες της, την Φρόσω και την Ασπασία, τη μητέρα μου, άνοιγαν το απόγευμα το παράθυρο, απ’ όπου βλέπαμε τη Μικρασία. Όλη μέρα ήταν κλειστό, ακριβώς για να ανοίγει όσο βαστούσε η <τελετή>, που ξεκινούσε με ψαλμούς μπροστά στα εικονίσματα…>.
Αυτή η καθημερινή σκηνή ήταν επόμενο να προκαλέσει μέσα μου μια βαθειά πληγή, που αιμορραγούσε μέχρι χτες. Χτες που πάτησα τα ιερά χώματα, ένοιωσα τις σκιές των γυναικών μέσα μου να ημερεύουν, να γαληνεύουν και κοντά τους γαλήνεψα κι εγώ.
“Θα μου πείτε, τι τις χρειάζομαι τώρα στα ογδόντα μου τις δυο φτερούγες. Κι όμως η εκπλήρωση του Χρέους, όποτε κι αν έρθει, είναι ένα μεγάλο δώρο για κάποιον που θέλει να ζήσει ως την τελευταία του στιγμή ακέραιος>. Μίκης Θεοδωράκης.
Ο Μίκης Θεοδωράκης επισκέφθηκε το σπίτι της μητέρας του στο Τσεσμέ, στη Μικρασία, με αφορμή τα ‘Θεοδωράκεια’, που διοργάνωσαν τον Σεπτέμβριο του 2005 οι δήμοι Χίου και Τσεσμέ, προς τιμή των 80 χρόνων του, όσο και στο σπίτι όπου γεννήθηκε στη Χίο και έζησε τα παιδικά του χρόνια, στη συμβολή των οδών Πολυτεχνείου και Εγκρεμού.
Εκεί, έξω από το σπίτι έχει αναρτηθεί πληροφοριακή ταμπέλα για τον Μίκη Θεοδωράκη.
Φωτογραφία ανάρτησης:
Ο μουσικοσυνθέτης και η αγαπημένη του σύζυγος Μυρτώ έξω από το σπίτι της μητέρας του Ασπασίας στον Τσεσμέ.
Σ.σ. Πρόκειται για μια σειρά 10 άρθρων που θα δημοσιεύσουμε στο chiosnews.com με θέμα την επέτειο των 100 χρόνων από την Μικρασιατική καταστροφή.
Ο Μίκης Θεοδωράκης επισκέφθηκε το σπίτι της μητέρας του στο Τσεσμέ, στη Μικρασία, με αφορμή τα ‘Θεοδωράκεια’, που διοργάνωσαν τον Σεπτέμβριο του 2005 οι δήμοι Χίου και Τσεσμέ, προς τιμή των 80 χρόνων του, όσο και στο σπίτι όπου γεννήθηκε στη Χίο και έζησε τα παιδικά του χρόνια, στη συμβολή των οδών Πολυτεχνείου και Εγκρεμού.
