Η ελληνιστική επιγραφή στην λιονταρόπετρα Καρυών, γράφει ο Γ. Γεωργαντής

ΑΝΗΡ ΔΙΚΑΙΑΧΟΥ ΕΜΑ ΠΥΡΙ ΚΑΤΕΚ διαβάζει κανείς στον γερμένο βράχο.
Χαραγμένη με το μεγαλογράμματο ιωνικό αλφάβητο (πανελληνίως αποδεκτό από τον 4ο αιώνα π.Χ), με γράμματα, που οι κεραίες τους, αρχίζουν να καμπυλώνουν
(όπως στη μεσαία κεραία του Α ή του Ρ)
αλλά και το ανισοσκελές Π, το Υ και το Κ
που τα σκέλη του εκφύονται από τη μέση της κάθετης κεραίας, η έλλειψη ακρεμόνων στα γράμματα,
η γραφή με περιφράσεις (ΠΥΡΙ ΚΑΤΕΚ = πυρπολώ) που αποκαλύπτουν την υιοθέτηση της φωτοδότριας κοινής ελληνικής γλώσσας, ες ευθύ (από αριστερά προς τα δεξιά),
χωρίς να τηρεί επακριβώς την στοιχηδόν διάταξη (τα γράμματα να είναι το ένα κάτω από το άλλο σε επάλληλες σειρές) είναι μερικά χαρακτηριστικά παλαιογραφικά στοιχεία, που την τοποθετούν χρονικά στις αρχές της ελληνιστικής περιόδου,
μεταξύ του τελευταίου τέταρτου του 4ου αι. π.Χ. και αρχές του 3ου αι. π.Χ. (325-275π.Χ).

Ταραχώδης πολιτικά περίοδος για το νησί, με υποταγή στην μακεδονική κυριαρχία και επαλαμβανόμενες συγκρούσεις των δημοκρατικών φιλομακεδόνων με τους φιλοπέρσες ολιγαρχικούς, διαβρώνουν την συνοχή του πληθυσμού.
Ο Αλέξανδρος στέλνει επιστολές (332 π.Χ.) με εντολές για να ρυθμίσει τα πράγματα μάλλον υστερόβουλα, επαγγελλόμενος τη δημοκρατία, και οι Χίοι αργότερα του στέλνουν στην Αίγυπτο απεσταλμένους, για να παραπονεθούν για τη σκληρότητα της φρουράς του.

Στην αχλύ του χρόνου ξεθωριάζουν πια τα ονόματα του Απολωνίδη Φαρνάβαζου, Μίμνονα, Αυτοφραδάτη (ολιγαρχικοί Χίοι και Πέρσες) από τη μια φατρία,
Θεοπόμπου και Ηγέλοχου (δημοκρατικοί Χίοι και Μακεδόνες) από την άλλη, που αντιπαρατέθηκαν για αρκετές δεκαετίες.

Μέσα σε αυτά τα σκληρά χρόνια ή και τα κατοπινά που η Χίος ένιωθε το άγγιγμα της Μακεδονίας, ποιό χέρι σμίλεψε την επιγραφή;
Δίπλα στο λιοντάρι αλλά και σε άλλα σημεία, που κλιμακωτά ορίζουν μια ευθεία μέχρι ψηλά στο απόμακρο δρακοντόσπηλο της Πηγανιάς, ανευρίσκονται σε βράχους τέτοιες όμοιες επιγραφές ή λέξεις.
Τι τον καταδίωκε για να μας αποτυπώσει ως σήμερα την σκοτεινή σκέψη του;

Το λιοντάρι ίσως να δίνει μια απάντηση.
Σύμβολο του Ηρακλή, πατρώου και λεοντόθυμου Θεού των Μακεδόνων, στολίζει την κεφαλή του Αλέξανδρου, υποδηλώνοντας την οικογενειακή του καταγωγή από τον ημίθεο. Λατρεύεται σε όλα τα μέρη με μακεδονική επίδραση.Του Ηρακλή, που μαινόμενος κατά την ευριπίδειο τραγωδία, λέγεται ότι έπασχε από την ιερά νόσο (επιληψία) και χρειάστηκε στο τέλος να αυτοπυρποληθεί για να λυτρωθεί, στην κορυφή της Οίτης που και σήμερα λέγεται Πύρα.

Εύυδρος τόπος με πηγές, με δάσος και σπηλιά (δρακοντόσπηλο) μετουσιώνεται με κέντρο το μαρμαρωμένο λιοντάρι σε ιερό τόπο. Γίνεται καταφυγή.

Ο εγγράματος νέος δημιουργός της επιγραφής, έπασχε από την ίδια νόσο με το θεό του;
΄Εψαχνε το βαρύοσμο φυτό απήγανο ψηλά στην Πηγανιά, που φύεται και που τη θεραπεύει;
Η μήπως διωκόμενος εκτός της πόλης, στην πολιτική αντάρα της εποχής αναζητούσε κάτι οικείο για να παρηγορηθεί μέχρι που εμφανίστηκε ο λέοντας;

Σήμερα γνωρίζουμε από τα πορίσματα της ψυχιατρικής, ότι οι ασθενείς με επιληψία εμφανίζουν συνηθέστερα ψυχικές διαταραχές και κατάθλιψη, αλλά αυξάνουν και τον κίνδυνο να αποκτήσουν αυτοκτονική συμπεριφορά.

Η αυτοπυρπόλυση (self immolation ευφυέστατα την μετάφρασαν οι αγγλοσάξωνες, υποδηλώνοντας την αυτοθυσία σε πυρά, αφού mola ήταν η λατινική λέξη για το αλεύρι με το οποίο γίνονταν η σήμανση στην κεφαλή των σφαγίων που πυρπολούνταν στις θυσίες) είναι μια σπάνια αλλά διαδεδομένη μορφή αυτοκτονίας σε επιληπτικούς, ειδικά σε λαούς της ανατολής (π.χ. ΙΡΑΝ).

Η επαναληπτικότητα (τουλάχιστον σε 4 διαφορετικά σημεία υπάρχει παρόμοια επιγραφή) των λέξεων εμμονικά σφυρηλατείται από τον ΑΝΗΡ που είναι ΔΙΚΑΙΑ ΑΧΟΥ(μενος) δηλαδή περίλυπος, βαθύτατα θλιμμένος.
ΕΜΑ(υτόν) ΠΥΡΙ ΚΑΤΕΚΑ δηλαδή(δηλώνει τη βούληση;) να πυρπόλησει τον εαυτό του.
Αξίωση λύτρωσης και απαλλαγής του ψυχικού άχθους μέσω της θυσίας, όμοια με τον ρωμαλέο θεό του;

Ποιός ξέρει; Οι ερμηνείες πολλές. Οι πέτρες κύλησαν και ο χρόνος σβήνει τα χαράγματα. Καμία αρχή δεν τα φροντίζει ούτε καν τα επισημαίνει, σε ένα τόπο που θέλγει με την ηρεμία και αυθεντικότητα του. Οι παλαιοί κάτοικοι του νησιού γίνονται ξένοι στον τόπο τους.
Κανείς σήμερα δεν τους γνωρίζει. Κάθε μέρα αργοσβήνει και μια θύμηση, κάθε άρωμα από την εποχή τους, ώσπου να μην μείνει τίποτα. Όμως η μνήμη είναι χρέος μας και ο τόπος μας είναι μια αλληλουχία γεγονότων που έφτιαξαν αλυσιδωτά οι άνθρωποι ως σήμερα.
Κάθε κρίκος που σπάει, μας αφαιρεί στοιχεία της κοινής ιδιαιτερότητας και κληρονομιάς μας.
Λίγα χιλιόμετρα μακριά μας στέκουν ακόμα οι μοναδικές στον ελληνικό χώρο φθέγγουσες πέτρες.