5 +1 Σημειώσεις για την Κρίση
1.
Μετά από χρόνια, κατά τα οποία νομίσαμε –ατομικά ή/και συλλογικά- ότι τα ζητούμενα της πολιτικής είναι «ουδέτερες» αξίες (αποτελεσματικότητα, διαφάνεια, δημόσια διαβούλευση, λογοδοσία, συνευθύνη και άλλα παλαιά και καινοφανή), που νομίσαμε ακόμα ότι, μια σειρά από τεχνικές διακυβέρνησης μπορεί και να αποσκοπούν στο απροσδιόριστο «γενικό συμφέρον», η πραγματικότητα της κρίσης επαναφέρει με δραματικό τρόπο τις ταξικές σχέσεις, την ταξική ουσία της πολιτικής στο προσκήνιο. Οι διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα στο κεφάλαιο και στην εργασία, η συρρίκνωση και η βαθμιαία εξαθλίωση των μεσαίων στρωμάτων, η όξυνση των αντιθέσεων και των χασμάτων , είναι ξανά εδώ. Κι ενώ εμείς ξεθάβουμε τα σκονισμένα αναλυτικά μας εργαλεία μήπως και βγάλουμε άκρη με τη συγκυρία, ο γερο Κάρολος χαμογελάει δικαιωμένος, κάτω από τα γενιομούστακά του.
2.
Την ίδια στιγμή που το λεγόμενο πολιτικό σύστημα τραντάζεται από μια καθοριστική κρίση, την ίδια στιγμή που οι σχέσεις εκπροσώπησης διαρρηγνύονται βαθύτατα, την ίδια στιγμή που η «πολιτική» εξοβελίζεται ως κάτι βαθιά βρώμικο και διεφθαρμένο… Την ίδια ώρα η Πολιτική επιστρέφει δυναμικά. Και μάλιστα στο σκληρό πυρήνα της: την οικονομία που αποκαλύπτει σχέσεις εξουσίας. Αποκαλύπτεται έτσι ξανά στα μάτια μας ότι η δημοκρατία δεν είναι πασαρέλα κι επικοινωνία, αλλά πεδίο κοινωνικών συγκρούσεων, όσο κι αν πολλοί επιμένουν να τις καμουφλάρουν. Οι πολιτικοί μας εξανίστανται αγανακτισμένοι ότι «δεν είμαστε όλοι ίδιοι». Έχουν δίκιο. Κι επειδή δεν είναι όλοι ίδιοι, κάποιοι είναι μαζί μας –με τις δυνάμεις της εργασίας, με τους μη προνομιούχους, με τους μη έχοντες και κατέχοντες, με τους αδικημένους- και κάποιοι εναντίον μας. Σ’ αυτούς και σ’ αυτές εναπόκειται ν’ αποφασίσουν και να το κάνουν δημόσια γνωστό. Διαφορετικά ας μην κλαίγονται ότι τους παίρνει όλους και όλες μαζί η μπάλα.
3.
Καταρρέει η ονειρώδης αυταπάτη ότι μπορούσαμε να διαχειριστούμε ατομικά τη ζωή μας. Ότι διαθέταμε τις στοιχειώδεις εκείνες εγγυήσεις που μας άφηναν περιθώριο καθοριστικών ατομικών επιλογών: στον τρόπο ζωής μας, στη συμπεριφορά μας, στις καταναλωτικές ή μη συνήθειές μας. Ήταν γοητευτική αυτή η αυταπάτη, περιέχουσα μια ψευδαίσθηση ελευθερίας. Σήμερα αυτές οι ελάχιστες εγγυήσεις δεν υπάρχουν και διαπιστώνουμε ότι αυτή η ελευθερία ήταν ολωσδιόλου ανάπηρη καθώς λέει ο ποιητής. Τα μικρά περιθώρια ατομικών επιλογών εξαφανίζονται μπροστά στην ευρύτερη συμπίεση δικαιωμάτων, εναλλακτικών λύσεων, εισοδημάτων και όχι μόνο. Ναι, είμαστε ακόμα διαφορετικοί αλλά: 1. δεχόμαστε τα ίδια χτυπήματα και 2. τα χτυπήματα έχουν την ίδια αφετηρία. Με άλλα λόγια η ίδια τράπεζα μας πιάνει από το λαιμό για τις δόσεις, αδιάφορο αν τα δανεικά τα ξοδέψαμε σε στεγαστικό δάνειο, σε επώνυμα πάσης φύσεως αξεσουάρ, σε ταξίδια, σε ακριβά αυτοκίνητα, ή σε ξενόγλωσσα dvd και βιβλία…
4.
Η περιχαρακωμένη και καλά προστατευμένη –νομίζαμε…- ιδιωτική μας σφαίρα παραβιάζεται βάναυσα. Η δημόσια σφαίρα –οι περικοπές, η αβεβαιότητα, η ακρίβεια, η ανεργία, η συνειδητοποίηση του πόσο ανίσχυροι είμαστε τελικά- εισβάλλει θριαμβευτικά στο μικρόκοσμό μας. Οι εντάσεις στο φιλικό και οικογενειακό περιβάλλον μας, με αφορμή τα «απανωτά πλήγματα» που δεχόμαστε πολλαπλασιάζονται. Η ένταση παραβιάζει τις ερμητικά κλεισμένες θύρες του δήθεν απαραβίαστου ασύλου μας. Ανακαλύπτουμε εκ νέου την ταξική φύση –ακόμα και- των διαπροσωπικών μας σχέσεων. «Ανακαλύπτουμε» -ίσως γιατί μέχρι σήμερα το γνωρίζαμε μόνο θεωρητικά- ότι ανάμεσα μας, ανάμεσα στους φίλους μας υπάρχουν πλούσιοι και φτωχοί, με διαφορετικές δυνατότητες και ευκαιρίες. Ναι θα συνεχίσουμε ν’ αγαπιόμαστε, αλλά σύντομα θα πάψουμε να συχνάζουμε στα ίδια μαγαζιά ή να κάνουμε μαζί διακοπές, δε θα έχουμε περιθώρια να μας απασχολούν και να κουβεντιάζουμε τα ίδια πράγματα. Όσο οι αδήριτες ανάγκες της επιβίωσης και του βιοπορισμού μας θα αναδύονται απαιτητικές, η ανοχή σε συμπεριφορές με άλλες –υλικές ή μη- αναφορές θα εξανεμίζεται. Θα υπάρξουν παρέες που θα διαλυθούν, φιλίες που θα ξεθωριάσουν, σχέσεις που θα μείνουν στα μισά.
5.
Όλοι μιλούμε περισσότερο για την κρίση και τις εξελίξεις. Ανοίγουν στόματα και πολλαπλασιάζονται όσοι νιώθουν ότι «κάτι έχουν να πουν». Είναι ενδεικτικό το πόσο αδιάφορα και ανόρεχτα γίνονται πλέον οι γνωστές ποδοσφαιροκουβέντες (για να μιλήσω για κάτι που γνωρίζω) σε χώρους δουλειάς και σε παρέες. Νιώθουμε ότι άλλα είναι τα σοβαρά κι άλλα είναι αυτά που μας καίνε. Συχνά αυτές οι συζητήσεις μοιάζουν κακόφωνες βαβέλ που δεν οδηγούν πουθενά. Συχνά δεν έχουν και νόημα. Ακροβατούν ανάμεσα σε ομαδική ψυχοθεραπεία και σε αδιέξοδα ψυχοδράματα. Δεν υπάρχουν ταμπού και πρωτόκολλα: χωράνε απόψεις από την επίκληση ενός ισχυρού Φύρερ που πρέπει να έρθει, μέχρι αδιαπραγμάτευτες στεντόρειες κραυγές «Όλη η εξουσία στα σοβιέτ». Σ’ αυτές τις επαναλαμβανόμενες, διαρκείς, συγκρουσιακές, τραυματικές, ενοχικές, λυτρωτικές συζητήσεις χτίζονται εύθραυστες συλλογικότητες, ετερόκλητες συμμαχίες, απροσδόκητες συνευρέσεις. Συχνά ο σταμπαρισμένος ρατσιστής εθνικιστής «στη βγαίνει από αριστερά», ενώ ο ιστορικά αριστερός και στρατευμένος κάνει επικλήσεις στην υπευθυνότητα. Οι κουβέντες κρύβουν ρήξεις και κραδασμούς σε στάσιμα νερά, πολλές φορές τις φοβόμαστε, ωστόσο γίνονται. Ανάλογα πως το βλέπει κανείς, ανάλογα με το τι τελικά προσδοκά, όλες αυτές αι συζητήσεις μπορεί απλά να είναι μαζική εκτόνωση την ώρα του καφέ. Ή μπορεί και κάτι άλλο να εγκυμονούν. Θα δείξει…
Σ’ αυτό το αδιευκρίνιστο, ομιχλώδες, οργισμένο κι αναβράζον σκηνικό, πληθαίνουν ολούθε οι ετερόκλητες φωνές που, πατώντας σταθερά στη συγκυρία, ευαγγελίζονται τη Μέγιστη Ποθούμενη Σωτήρια Αλλαγή. Την Εκτροπή.
