Ένα κείμενο λογοτεχνικό δεν είναι επίπεδο. Έχει μια «ανάγλυφη» μορφή που μαθαίνει: «λόφοι», «χαράδρες», «πεδιάδες», «θάλασσες», «ουρανοί», «ποτάμια».
Με άλλα λόγια συναισθήματα, φωνές, συζητήσεις, λόγια, θόρυβοι, τριξίματα, γέλια, κλάματα, συλλογισμοί, ιαχές, χρώματα μύρια.
Πώς όμως αυτά θα αναδειχθούν; Πώς θα φέρουμε τον αναγνώστη μας σε επαφή με όλα τα παραπάνω; Ασφαλώς και μέσα από τις εμπειρίες του. Και την προσπάθεια της δασκάλας/του δασκάλου να διευρύνουν τον ορίζοντά του.
Ερωτήσεις και δράσεις εμψυχωτικές που κα λαμβάνουν υπόψη την εμπειρία του μικρού αναγνώστη, ατομικές, αλλά κυρίως στο πλαίσιο Καινοτόμες δράσεις ενίσχυσης της φιλαναγνωσίας.
Εκπαιδευτικός και συγγραφέας η Αγγελική Μαστρομιχαλάκη προσκεκλημένη της Αρχιεπισκοπής Αμερικής πήρε μέρος στις αρχές Νοεμβρίου 2024 σε σεμινάρια για την ελληνική γλώσσα.
Στο πρώτο τμήμα της εισήγησής της το θέμα ήταν για την αξία της ανάγνωσης.
Στην 2η ανάρτηση το θέμα αφορούσε το ρόλο του Λογοτεχνικού Κειμένου.
Σε αυτή την τρίτη ανάρτηση, το πως η ανάγνωση θα κεντρίσει το ενδιαφέρον του αναγνώστη, και ειδικά του μικρού αναγνώστη στην τάξη.
Εκπαίδευση και δια βίου μάθηση της ομάδας είναι απαραίτητες. Πάντως σε καμιά περίπτωση δε θα πραγματοποιηθούν μόνο μέσα από ερωτήσεις του τύπου:
πες το κείμενο που άκουσες, τι λέει σε αυτό σημείο, τι θέλει να πει ο συγγραφέας, βρες εκείνο ή το άλλο σημείο, χαρακτήρισε το τάδε πρόσωπο, ποια είναι τα μηνύματα, η κεντρική ιδέα, η περίληψη και άλλες παρόμοιες ερωτήσεις κατανόησης, γνωστικού τύπου.
Ερωτήσεις και δράσεις που θα λαμβάνουν υπόψη τους το συγγραφέα, το κείμενο, το βιβλίο ως αντικείμενο και το μικρό αναγνώστη, όπως:
αυτό το σημείο πώς το καταλαβαίνεις;,
σου θυμίζει κάτι αυτό το στιγμιότυπο;,
χρωμάτισε τις παραγράφους του κειμένου,
μίλησε για τους ήχους που άκουσες στο κείμενο,
πώς συνταιριάζεις την τάδε εικόνα με το σήμερα;,
πες το κείμενο από την πλευρά του α ή του β ήρωα,
κρίνε τις αντιδράσεις των ηρώων,
σύγκρινέ τις με τον εαυτό σου,
τι θα έλεγες σε ένα συμμαθητή σου αν του πρότεινες αυτό το βιβλίο;,
συνέχισε το κείμενο από το τάδε σημείο σε ένα άλλο σημείο που σου άρεσε,
ποιον ήρωα από άλλο κείμενο θα ήθελές να μοιάσεις και να παίξετε παρέα;
ποια συναισθήματα προκαλεί το κείμενο;
μπορείς να πάρεις συνέντευξη από τον τάδε ήρωα;
μπορείς να πάρεις μια φανταστική συνέντευξη από το/τη συγγραφέα;
Επίσης δράσεις όπως:
κρύβουμε το κείμενο και βλέποντας τις εικόνες λέμε μια δική μας ιστορία,
δίνουμε μια απάντηση και ζητάμε από τους άλλους να βρουν την ερώτηση,
χωρίζουμε τα βιβλία ανάλογα με το χρώμα τους ή το συγγραφέα τους ή τον εκδότη ή το περιεχόμενο ή το είδος,
παίζουμε το παιχνίδι του βιβλιοπώλη,
φτιάχνουμε σταυρόλεξα,
εκδίδουμε ταυτότητα στον αγαπημένο μας ήρωα,
φτιάχνουμε την ταυτότητα του κάθε βιβλίου,
φιλοξενούμε τους ήρωες στο σπίτι μας,
εικονογραφούμε ένα βιβλίο με δικό μας τρόπο,
παίρνουμε ένα παλιό βιβλίο και του βάζουμε χρώματα και εικόνες,
διαλέγουμε ένα βιβλίο ενός εικονογράφου που έχουμε εικονογραφήσει κι εμείς και τον καλούμε στο σχολείο,
διασκεδάζουμε αλλάζοντας τις εικόνες ενός βιβλίου,
κρύβουμε ένα βιβλίο και το ψάχνουμε οδηγούμενοι από διάφορες πληροφορίες, φωτοτυπούμε μια σελίδα βιβλίου με κείμενο και εικόνα την κόβουμε σε κομμάτια (σαν παζλ) τα μοιράζουμε μεταξύ μας και συμπληρώνουμε την υπόλοιπη…
Και άλλες δραστηριότητες που γειτνιάζουν με άλλες μορφές τέχνης όπως μουσική, ζωγραφική, κατασκευές, παιχνίδια, θέατρο κλπ., θέτουν τον αναγνώστη, από μια διαφορετική οπτική περισσότερο οικεία, να ανταποκριθεί και να προσλάβει πολλαπλώς το κείμενο.
Η πράξη της ανάγνωσης σύμφωνα με το Βραζιλιανό παιδαγωγό P. Freire (Freire, 1985) είναι μια στάση απέναντι στον κόσμο.
…Επειδή επικοινωνώντας με το φαντασιακό πληθυσμό των βιβλίων, σαν μέσα από καθρέφτες, βλέπουμε συνάμα και τον εαυτό μας να «κοιτάξει» τα είδωλα των άλλων, κι έτσι επικοινωνώντας αδιόρατα μαζί τους μέσω του βιβλίου γνωρίζουμε βαθύτερα τον εαυτό μας και τον κόσμο.
Καλλιεργώντας τη φιλαναγνωσία στους μικρούς μαθητές, από αναγνώστες της ιστορίας των άλλων τους κάνουμε αναγνώστες και γνώστες του εαυτού τους.
…Αν η κάθε ώρα της Φιλαναγνωσίας δε μοιάζει με ένα ακόμη μάθημα, κυρίως της γλώσσας, αν σε κάθε ώρα της Φιλαναγνωσίας δεν εντάσσεται στην ίδια φόρμα, αλλά διαφέρει από τις ώρες των μαθημάτων –και το σπουδαιότερο: διαφέρει ως ένα βαθμό κάθε φορά ακόμη και από την προηγούμενη της–, τότε είναι βέβαιο ότι τα παιδιά δε κα τα συσχετίσουν με τα μαθήματα, θα περιμένουν με χαρά γιατί θα έχει το στοιχείο της έκπληξης, δε θα βαριούνται και επίσης είναι βέβαιο ότι βρισκόμαστε σε πολύ καλό δρόμο για τη δημιουργία ουσιαστικών αναγνωστών.