100 χρόνια από τη Μικρασιατική καταστροφή- Αγκυρα, στο κέντρο της Μικράς Ασίας, γράφει η Τασσώ Γαΐλα

Ιστορία
100 Χρόνια από την Μικρασιατική Καταστροφή.
Άγκυρα
ΖΗΤΩ Η ΕΛΛΑΣ!
Γράφει η Τασσώ Γαΐλα

…<Οι Τούρκοι είχαν αφινιάσει, πανηγύριζαν με αλαλαγμούς, πυροβολισμούς και αναμμένους δαυλούς στα χέρια. Αλίμονο σ’ όσους βρέθηκαν στο δρόμο τους… τους έφαγε το μαύρο σκοτάδι.

Στο διάστημα αυτό αρχίζει το άλλο μέρος της τραγωδίας. Καθημερινώς τα τρένα κουβαλούσανε αιχμαλώτους Έλληνες στρατιώτες κι αξιωματικοί.

Η κατάσταση των ήταν τραγική, η συμπεριφορά των Τούρκων κτηνώδης, και βάρβαρος απέναντι των αιχμαλώτων…

Έτσι κάποια μέρα φέρανε τον Τρικούπη και τον Κλαδά κι άλλους. Μια άλλη μέρα φέρανε περί τους πεντακόσιους αιχμαλώτους με επικεφαλής κάποιο συνταγματάρχη.

Η συνοδεία διήρχετο πεζή τον δρόμο του Σιδηροδρομικού Σταθμού προς την Εθνοσυνέλευση και εκείθεν στο Σαρίκισλα. Μόλις έφτασε η συνοδεία, φρουρούμενη από Τούρκους ενόπλους στρατιώτας, στο δρόμο μεταξύ της Τουρκικής Βουλής και του δημαρχειακού κήπου, όπου οι γύρω δρόμοι ήταν καταγέματοι από κόσμο που ορύετο, ο αντιπρόεδρος της Βουλής Ατνάν βέης επικεφαλής άλλων βουλευτών και επισήμων περίμεναν στα σκαλοπάτια με βούνευρα ( μαστίγια) στο χέρι την ομάδα των αιχμαλώτων που επλησίαζε, τους διέταξε να σταθμεύσουν και να ζητοκραυγάσουν , Ζήτω η Τουρκία, ζήτω ο Μουσταφά Κεμάλ. Οι Έλληνες αξιωματικοί εσταμάτησαν, αλλά δεν εζητωκραύγασαν .Τους έδωσε δεύτερη εντολή και τότε όλοι μαζί εζητωκραύγασαν  Ζήτω η Ελλάς.

Το τι επακολούθησε δεν περιγράφεται. Ο Ατνάν κτυπά τον επικεφαλής Έλληνα συνταγματάρχη στο πρόσωπο με το βούνευρο που κρατούσε, τα αίματα τρέχαν και γέμισαν το πρόσωπο του υπέροχου Έλληνα αξιωματικού, και τότε, σαν να αποτελούσε το σύνθημα το κτύπημα, οι γύρω συγκεντρωμένοι Τούρκοι άρχισαν να πετροβολούν και να ρίχνουν διάφορα αντικείμενα που είχαν, όπως φαίνεται, στις τσέπες των. Ματωμένοι και πετροβολημένοι οι Έλληνες αιχμάλωτοι αξιωματικοί συνέχισαν τα δρόμο του μαρτυρίου για τον καινουργιο γολγοθά που τους περίμενε στους στρατώνες του Σαρίκισλα…>.

Από το άρθρο της εφημερίδας nea.gr/29 Σεπτεμβρίου 2003 με τίτλο: Αφιέρωμα Μικρασιατικής Καταστροφής. Ημέρες Τρόμου για τους Έλληνες της Άγκυρας. Μαρτυρία του τότε κατοίκου της Άγκυρας Κωνσταντίνου Τσαουσίδη.

Διαβάστε για τις πόλεις:
1. Τσεσμές
2. Κιρκιντζές
3. Φώκαια
4. Μπουρνόβας
5. Τρίγλια 
6. Προύσσα

ΖΗΤΩ Η ΕΛΛΑΣ… Άραγε από αυτούς τους γενναίους Έλληνεες στρατιωτικούς επέστρεψαν κάποιοι στην Ελλάδα;

ΖΗΤΩ Η ΕΛΛΑΣ… Αιχμάλωτοι των Τούρκων μετά από τόσες μάχες κι όμως πιστοί στην πατρίδα την ίδια ώρα που στην Αθήνα αδιάφοροι για τον Στρατό μας στην Ανατολή και για τις δολοφονίες των Ελλήνων της Μ.Ασίας οι μεγαλόσχημοι πολιτικοί μας εν μέσω εμφυλίου έδιναν μάχη για τις καρέκλες τους…

Ο μάρτυρας Κωνσταντίνος Τσαουσίδης γέννημα θρέμμα της Άγκυρας μεταξύ άλλων  στην συγκλονιστική του συνέντευξη είχε δηλώσει τα εξής:

<…Για την τραγωδία του Ελληνισμού της Άγκυρας τι να πρωτοθυμηθώ, την άνευ προηγουμένου  τρομοκρατία , την επίταξη των Ελληνικών περιουσιών, τους ξυλοδαρμούς, τους παντοειδείς εξευτελισμούς, τις φυλακίσεις, τις εκτοπίσεις, τις σφαγές, τους καθημερινούς απαγχονισμούς και τόσα άλλα.

Η θύμηση τους μόνο πληγές αναξαίει και φέρνει δάκρυα στα μάτια.

Μετά την μετάβαση του Μουσταφά Κεμάλ στο Ερζερούμ και τη Σεβάστεια, τη ψήφιση του Εθνικού όρκου  <μισάκι μιλλή> , στις 27.12.19, έρχεται  με συνοδεία στην Άγκυρα, η οποία είχε οριστεί έδρα για τη σύγκληση της Εθνικής Συνέλευσης.

Όταν ήρθε ο Κεμάλ το Βρετανικό Στρατιωτικό απόσπασμα εγκατέλειψε την Άγκυρα και ανεχώρησε νύχτα για το Δορύλαιο. Με την εγκατάσταση του Κεμάλ στην Άγκυρα και την αποχώρηση των Άγγλων, η ατμόσφαιρα έγινε αποπνικτική και οι Έλληνες βρέθηκαν σε κατάσταση φοβίας και αβεβαιότητας.

Οι Τούρκοι της Άγκυρας ενίσχυσαν παντοιοτρόπως το κίνημα Ατατούρκ.

Οι απαγχονισμοί κατήντησαν μόνιμο θέαμα και φαινόμενο.

Από την άλλη μεριά οι Τσέτες Τούρκοι άτακτοι αντάρτες οργίαζαν κυριολεκτικά εις βάρος των Ελλήνων, ευρισκόμενοι σε πλήρη ασυδοσία, έσφαζαν, λεηλατούσαν και διέσπειραν τον τρόμο.

Κλείνουν τα σχολεία. Οι χριστιανοί κι ιδία οι Έλληνες με φόβο και μόνο μέρα πήγαιναν στην εκκλησία. Επακολουθούν μεμονωμένες συλλήψεις, φυλακίσεις και εκτοπίσεις και εκτελέσεις. Οι Έλληνες  από νωρίς κλείνονταν στα σπίτια τους.

Συλλαμβάνονται οι προύχοντες και πολλά μέλη της δημογεροντίας, εφορίας κλπ και σφάζονται σε όχι μακρινή απόσταση της Άγκυρας.

Ο πατέρας μου κατόρθωσε να διαφύγει τη σύλληψη, έμεινε κρυμμένος έκτοτε επι δύο έτη σε υπόγεια κρυψώνα με καταπακτή κλπ και έφυγε αμέσως μετά την Μικρασιατική καταστροφή στην Κωνσταντινούπολη.

Η Λεύκη γενέτειρα του πατρός μου κι εμού, υφίσταται την επίθεση των Τσετών, οι οποίοι , ύστερα από παντοειδή μαρτυρία που υπέβαλαν στους Έλληνες κατοίκους, τους σφάζουν με τα γυναικόπαιδα στις ακτές του Σαγγάριου ποταμού. Την ίδια τύχη είχσν κι άλλες περιοχές.

Μεσολαβούν οι δύο μάχες του Ινονού , οι Έλληνες εν τω μεταξύ καταλαμβάνουν την Νικομείδια , Προύσα, Κιουτάχεια, Αφιόν Καραχισάρ, και Δορύλαιον.

Οι Τούρκοι ενισχύονται συνεχώς από Ιταλούς, Γάλλους και Ρώσους. Η ζωή των υπόδουλων Ελλήνων κρέμεται από την ιδιοτροπία ή τη διάθεση του πρώτου τυχόντος ή των χαφιέδων. Νέα θύματα προστίθενται καθημερινά στους απαγχονισμούς ή ποικιλοτρόπως διωκόμενους Έλληνες…

Λίγοι διαφεύγουν την σύλληψη και κρύβονται. Το 1924 επιβιβάστηκα με τον αδελφό μου στο <Πατρίς>.  Εγκατασταθήκαμε στην Θεσσαλονίκη και λίγο αργότερα υπογράφηκε η ανταλλαγή>. ( Κωνσταντίνος Τσαουσίδης).

Άγκυρα, 1923. Το τέλος λοιπόν, για τον Ελληνισμό της αρχαίας Ελληνικής πόλης Άγκυρας, πόλης –η Άγκυρα-, που οφείλει το όνομα της στους αρχαίους Έλληνες εποίκους της. Πότε κατοικήσαν Έλληνες στην περιοχή και βάφτισαν την πόλη τους Άγκυρα; Γύρω στον 8^ο αιώνα π.Χ. έρχεται εδώ ο βασιλιάς Μίδας –ο γιός του Γόρδιου, κι ιδρύει πόλη που την ονομάζει Άγκυρα από μία ιερή άγκυρα που υπήρχε σε εντυπωσιακό αρχαιοελληνικό ναόναό του Δία στην περιοχή.

Η Άγκυρα που βρίσκεται σχεδόν στο κέντρο της Μικράς Ασίας- όπως μας πληροφορεί η σελίδα cognoscoteam.gr– , ανάμεσα στους ποταμούς Άλυ και Σαγγάριο. Είναι –σήμερα- σιδηροδρομικός κόμβος προς όλες τις κατευθύνσεις του ορίζοντα: Αρμενία, Καπαδοκία, Φρυγία, Συρία κλπ. Λόγω την θέσης της από την αρχαιότητα ήταν ένα σπουδαίο εμπορικό κέντρο με απόσταση 185 χλμ. από την Μαύρη θάλασσα και 578 χλμ. από την Κωνσταντινούπολη.

Πόλη κτισμένη αμφιθεατρικά με το αρχαίο ελληνικό Κάστρο στην κορυφή του λόφου κείται στην κοιλάδα του Ανκάρα ποταμού κι αποτελεί σήμερα το διοικητικό κέντρο της Τουρκίας. Εδώ βρίσκεται η έδρα της τουρκικής κυβέρνησης, όλα τα υπουργεία, πολλές πανεπιστημιακές σχολές και η Εθνοσυνέλευση.

Επιστροφή στην ιστορία της πόλης με την συνδρομή της σελίδας Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού καθώς και της Wikipedia.

Πρώτοι κάτοικοι της Άγκυρας σύμφωνα με τον ιστορικό μας τον Παυσανία υπήρξαν οι Χετταίοι την εποχή του Χαλκού για να ακολουθήσουην Έλληνες και Φρύγες με τον βασιλιά τους τον Μήδα, Πέρσες κι ο Μέγας Αλέξανδρος αφού έλυσε τον Γόρδιο δεσμό καθ οδόν για Περσία κατέλαβε και την Άγκυρα. Μετά τον Μέγα Αλέξανδρο εδώ θα έρθουν πάλι Έλληνες, Πόντιοι από την Μαύρη Θάλασσα για την ανάπτυξη του εμπορίου της κεντρικής Ασίας με την Μαύρη Θάλασσα και όλη την Ασία.

Στην περιοχή επικρατούν κατόπιν οι Γαλάτες κι οι Ρωμαίοι.
Ελληνιστική περίοδος με μεγάλη άνθιση για την Άγκυρα. Η πόλη δέχεται πολλές εισβολές από τους Άραβες , δέχεται και τους Βυζαντινούς. Θα γίνει πόλη Βυζαντινού θέματος κι είναι η εποχή που ο Μ. Κωνσταντίνος οχυρώνει τα τείχη της αρχαίας Ελληνικής Ακρόπολης κάτι που είχαν κάνει νωρίτερα κι οι Ρωμαίοι μετατρέποντας την σε φρούριο. Εδώ στην πόλη της Άγκυρας βρίσκεται και σήμερα είναι τουριστικό αξιοθέατο η στήλη του αυτοκράτορα Ιουλιανού.

Κέντρο έντονης Χριστιανικής ζωής από νωρίς η Άγκυρα θα την επισκεφθεί ο Απόστολος Παύλος για τη διάδοση του Χριστιανισμού δύο φορές κι είνσι γνωστή η προς τους Γαλάτες επιστολή του.

Τελικά  πρώτα την καταλαμβάνουν οι Σελτζούκοι Τούρκοι το 1070 μ. Χ. και της δίνουν το όνομα Άγκορα και κατόπιν το 1362 μ.Χ. η Άγκυρα θα υποταχθεί στον Σουλτάνο Μουράτ Α’ των Οσμανιδών..

Άγκυρα της Ελλάδος

Φρύγων ω! πόλη σπουδαία,
συ απ’ τα χρόνια τ’ αρχαία.
Μάνας Ελλάδος βλαστάρι,
της Μικρασίας καμάρι.
…..

Πόλη (μεγάλων) Αγίων μαρτύρων
της Εκκλησίας φωστήρων.
Συ Ρωμανίας το κάστρο.
Ω! Μικρασίας μας άστρο
…..

Άγκυρα συ της ελπίδας,.
της δοξασμένης Πατρίδας.
Ήσουν, στην έρημο, δάδα!
Άγκυρα ίσον Ελλάδα!

Εικοστός αιώνας και λίγο πριν η πόλη γνωρίσει την ολική εξόντωση του Ελληνικού στοιχείου : Στις 29 Αυγούστου 1916, έχοντας προηγηθεί η εξόντωση των Αρμενίων της πόλης, οι Τούρκοι έβαλαν φωτιά στη πόλη για να κάψουν την Ελληνική και την αρμενική συνοικία και για να μη φανούν οι σκοποί τους άφησαν να καούν μερικά τουρκικά σπίτια. Μετά την πυρκαγιά, ήταν πια ολοφάνερο πως η έχθρα και το μίσος των Τούρκων είχαν στραφεί εναντίον της ρωμιοσύνης. Οι Έλληνες λούφαξαν στα σπίτια τους. Σταμάτησε κάθε κοινωνική εκδήλωση, έπαυσαν ν’ ανεβαίνουν στ’ αμπέλια, φρόντιζαν να ζουν στην αφάνεια, ως την ανακωχή.

Μετά την ήττα της Τουρκίας, στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Έλληνες αναθάρρησαν πάλι, απόχτησαν και κάποια παρρησία που… την πλήρωσαν αργότερα. Εφόσον  άργησε όμως να ξεσπάσει η λαίλαπα του ελληνοτουρκικού πολέμου με τα γνωστά αποτελέσματα. Οι Έλληνες παγιδεύτηκαν ξανά, χειρότερα αυτή τη φορά Ακολούθησαν δημεύσεις, εξορίες, κάπου – κάπου εκτελέσεις. Οι άντρες ζούσανε πιο πολύ στους κρυψώνες των σπιτιών τους, ώσπου να τους ανακαλύψουν οι Τούρκοι, παρά με την οικογένειά τους.

Φλόγες φωτιάς, αχ! σε κάψαν!
τούτες που Τούρκοι ανάψαν.
Όλη τη δόξα σου, (Άγκυρα,) θάψαν,
όμως ποιών μας τα μάτια εκλάψαν;
……

Πρώτη των Τούρκων πια πόλη.
Δύστυχη κόρη, σε ξέχασαν όλοι!
Στέκουν τ’ αρχαία (μνημεία) σου δάδα,
λένε πως πάντοτε θα σαι Ελλάδα!
……

Όσο κι αν χώμα σου κάψαν,
σπόρος, που Έλληνες θάψαν,
μέρα Μαγιού φωτεινή θα βλαστήσει,
κρίνος λευκός λευτεριάς θα ανθίσει.

Άγκυρα (τουρκικά Ankara) και η μάχη του Σαγγάριου ποταμού ανάμεσα σε Τούρκους και Έλληνες τον Αύγουστο του 1921: Η μοιραία μάχη. Έτσι οι Έλληνες προελαύνοντες στην Μικρά Ασία τελικά μετά τα στρατιωτικά λάθη της μάχης του Σαγγάριου δεν έφτασαν ποτέ στον προορισμό τους που ήταν η Άγκυρα… Αντιθέτως ένα χρόνο μετά στην Άγκυρα θα διαδραματιστούν όλα όσα αφηγείται στην αρχή του άρθρου ο Κ. Τσαουσίδης.

217 νεκροί αξιωματικοί
736 τραυματίες αξιωματικοί
3.565 νεκροί οπλίτες
18.626 τραυματίες οπλίτες
376 αγνοούμενοι
Σύνολο: 23.520
Ο απολογισμός της μάχης του Σαγγάριου.
Πηγή:Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία.

Το 1923 όλοι οι Έλληνες της Άγκυρας ήρθαν ως πρόσφυγες στην Ελλάδα. Κατόπιν ο Κεμάλ Ατατούρκ απεφάσισε την μετακίνηση της πρωτεύουσας της Τουρκίας από την Κωνσταντινούπολη στην Άγκυρα. Αυτό συνέβη στις 13 Οκτώβρη 1923. Το 1930 η Άγκυρα έλαβε το όνομα Ankara.

Ίσως ακούγεται παράξενο το ότι μια πόλη Ελλήνων είναι πρωτεύουσα της Τουρκίας το ίδιο όμως ξενίζει το ότι η Άγκυρα των 5.000.000 κατοίκων επισκιάζεται πλήρως από μια άλλη πόλη της Τουρκίας, την Κωνσταντινούπολη με τριπλάσιο πληθυσμό.

Στην πόλη της Άγκυρας την περίοδο των διωγμών ο Ελληνικός πληθυσμός υπολογίζεται -με παρεκλήσεις από τους ιστορικούς-, σε 2.500-3.000 άτομα. Μικρός σχετικά αριθμός  στο σύνολο των 50.000 κατοίκων. Μικρός αλλά ισχυρός οικονομικά, οι Αγκυριώτες ήταν μεγαλοαστοί, πολλοί εύποροι κι ένας γνωστός σε όλους μας ήταν κι ο Ιωάννης Σισμάνογλου (1820-1894), ευεργέτης της χώρας μας.

Όσο αφορά τα αξιοθέατα της σύγχρονης Άγκυρας το Constantinoupoli.com  προβάλει το Μαυσωλείο του Ατατούρκ και το τζαμί Kocatepe Camii, το μεγαλύτερο τζαμί της χώρας, θρησκευτικό ορόσημο της πόλης που συναγωνίζεται το μπλε τζαμί της Κωνσταντινουπόλεως.
Φυσικά και το επιβλητικό κάστρο στην κορυφή του λόφου, το κάστρο-φρούριο των αρχαίων Ελλήνων που κατοικείται εσωτερικά κι υπάρχουν ακόμη εκεί ερείπια Ελληνικών σπιτιών.

Οι ενδιαφερόμενοι μπορείτε να αναζητήσετε το αξιόλογο βιβλίο: <Ευδοκία Επέογλου-Μπακαλάκη, Αναμνήσεις από τη ζωή στην Άγκυρα, εκδόσεις Βάνιας, 1997>.

Η ιστορία του σαλπιγκτή.
Από την σελίδα: Η Ελλάδα στους πολέμους.

Ο σαλπιγκτής του 5/42 Συντάγματος Ευζώνων στη Μικρά Ασία. Φέρει αραβίδα Μάνλιχερ. [ΠΗΓΗ: Μυλωνάς Ι., Οι εύζωνοι, Αθήνα 1997, σελίδα 97].
Παρατίθεται εδώ μαρτυρία του κ. Κώστα Αλπόγλου σχετικά με το Στυλιδιώτη σαλπιγκτή του 5/42 Συντάγματος Ευζώνων Κώστα Νταβέλη, όπως τη δημοσίευσε στην Ομάδα ΣΤΥΛΙΔΟΣ ΕΝΘΥΜΗΜΑΤΑ (δημοσίευση 13ης Απριλίου 2014):

«Τον Μάρτιο του 1950 ή Σεπτέμβριο 1951, στα πλαίσια της προεκλογικής του εκστρατείας, επισκέφθηκε την Στυλίδα ο αρχηγός της Ε.Π.Ε.Κ. Νικόλαος Πλαστήρας, ο Μαύρος Καβαλάρης, διοικητής του θρυλικού 5/42 συντάγματος ευζώνων, στην Μικρασιατική εκστρατεία.

Για κάποιους άγνωστους λόγους, δεν του διέθεσαν αίθουσα για να απευθυνθεί στους κατοίκους και ο Δημήτριος Κουσβελάρης (Τσαντούρας) πατέρας του Αλέκου Κουσβελάρη, του έφερε ένα στρογγυλό σιδερένιο τραπέζι και μία καρέκλα, για να ανέβη και να μιλήσει στους κατοίκους.

Μετά την ομιλία του, τον πλησίασαν πολλοί για να τον χαιρετήσουν, μεταξύ αυτών και ο Κώστας Νταβέλης (Κατσαμάκας), ο οποίος έσκυψε να του φιλήσει το χέρι. Ο Ν. Πλαστήρας τον ανασήκωσε, τον αναγνώρισε και του είπε:

-εσύ είσαι βρε Νταβέλη; ζεις;

και απευθυνόμενος στους γύρω, είπε:

-ήταν ο καλύτερος σαλπιγκτής μου στο σύνταγμα, με ακολουθούσε παντού, κρατώντας την ουρά του αλόγου μου>.
Από sotosalexopoulos.blogspot.com

Φωτογραφίες Ελληνικού Στρατού: Εθνικό Ιστορικό Μουσείο.

Η Ελληνική 9^η Μεραρχία Στρατού αποχωρεί από τον Σαγγάριο. Θα χρειαστούν 600 χλμ. πεζοπορίας έως την Σμύρνη ή 700 χλμ. πεζοπορίας για τον Τσεσμέ για να περάσουν στην Χίο. Προσέξτε την εικόνα εξαθλίωσης, πολλοί είναι ξυπόλητοι.

Φωτογραφία: Ο Μουσταφά Κεμάλ στην Άγκυρα. Από Τουρκική σελίδα ιστορίας.

Λιθογραφία: Η μάχη του Σαγγάριου./ Ο Ρωμαϊκός Ναός/ Η Άγκυρα το 1910/ Άγκυρα παλιό Ελληνικό ξύλινο σπίτι στο Κάστρο/ Άγκυρα το Κάστρο/ Φωτογραφίες Άγκυρας, από το διαδίκτυο.

Για το chiosnews.com

Τασσώ Γαΐλα.

Αρθρογράφος-Ερευνήτρια.